Prawo pierwokupu jest często stosowane jako dodatkowe zastrzeżenie umowne. Występuje ono m.in. w umowach dotyczących nieruchomości. Jakie są ustawowe uprawnienia i możliwości dochodzenia roszczeń osoby, której przysługuje prawo pierwokupu?
Prawo pierwokupu służy zapewnieniu określonej osobie pierwszeństwa kupna oznaczonej rzeczy przed innymi potencjalnymi kupującymi. Należy zaznaczyć, że prawem pierwokupu może być objęty każdy przedmiot umowy sprzedaży, nie tylko nieruchomości.
Mogą to być także rzeczy ruchome, zbiory praw, a nawet energia. Prawo pierwokupu jest zasadniczo regulowane przez przepisy art. 596–602 kodeksu cywilnego, a także wiele innych regulacji, w tym w szczególności zawartych w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Mamy więc do czynienia z ustawowym bądź umownym prawem pierwokupu.
Istotne znaczenie ma forma zastrzeżenia prawa pierwokupu. Jednak kwestia ta budzi liczne kontrowersje. Sąd Najwyższy w wyroku z 19 lutego 2002 r. (IV CKN 784/02, OSNCP 1/03, poz.14) orzekł, że „czynność prawna zastrzegająca prawo pierwokupu może być dokonana w dowolnej formie, także wtedy gdy dotyczy pierwokupu nieruchomości”. Zastrzeżenie prawa pierwokupu nie może być jednak dokonane w odniesieniu do innej czynności prawnej niż sprzedaż.
Cechą charakterystyczną prawa pierwokupu jest także jego niezbywalność i niepodzielność. Realizacja prawa pierwokupu przez osobę uprawnioną według przepisów kodeksu cywilnego jest możliwa, jeżeli łącznie są spełnione dwa warunki: zobowiązana osoba zdecyduje się na sprzedaż rzeczy osobie trzeciej oraz zostanie zawarta umowa warunkowa sprzedaży z osobą trzecią.
ANR może odkupić sprzedany grunt rolny
ANR może odkupić sprzedany grunt rolny

Zobacz również
Według art. 598 par. 1 kodeksu cywilnego sprzedający ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o zawarciu umowy warunkowej sprzedaży osobę uprawnioną do realizacji prawa pierwokupu.
Istotne jest, że zgodnie z art. 598 par. 2 kodeksu cywilnego prawo pierwokupu nieruchomości można wykonać w ciągu miesiąca, a w odniesieniu do innych rzeczy (praw) – w ciągu tygodnia od otrzymania zawiadomienia o warunkowej umowie sprzedaży.