W sporze o nielegalny pobór energii elektrycznej jej dostawca powinien udowodnić, że licznik w momencie zamontowania go u odbiorcy usługi był sprawny i nieuszkodzony.

Teza

Podstawą skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Skarga taka powinna wykazać naruszenie przepisów normujących postępowanie dowodowe, a także innych przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik postępowania dowodowego i ustalenie faktów powodujących niezgodność wyroku z prawem.

Stan faktyczny

Jacek M. zawarł umowę sprzedaży energii elektrycznej z Energia Operator SA. Zgodnie z nią strony ponosiły odpowiedzialność za jej naruszenie bądź nienależyte wykonanie. Na jej podstawie spółka dostarczała energii, odbiorca zaś zobowiązany był w dacie instalacji licznika do zabezpieczenia przed uszkodzeniem plomb zabezpieczeń głównych i w układzie pomiarowo-rozliczeniowym.
Jacek M. zgłosił ok. 20-proc. wzrost zużycia prądu, mimo że nie przybyło w jego domu urządzeń zasilanych elektrycznie. Miesięczne rachunki wynosiły od 50 zł do 100 zł. Pracownicy firmy przeprowadzili kontrolę licznika i stwierdzili nieprawidłowości w pomiarach. W protokole zapisano, że licznik jest prawidłowo oplombowany, bez śladów manipulacji. Kontrolujący pracownicy zamontowali nowy licznik.
Poprzedni został przebadany w laboratorium, gdzie stwierdzono uchybienia, które były efektem zmiany parametrów magnetycznych. Laboratorium wskazało, że osłabienie magnesów zostało spowodowane oddziaływaniem na układ pomiarowy licznika silnym magnesem, np. neodymowym przykładanym do obudowy licznika.
Po zdemontowaniu spornego licznika zużycie energii elektrycznej w domu pozwanego zmalało o ok. 20 proc. i miesięczne rachunki wynosiły znowu ok. 50 zł miesięcznie. W efekcie firma wystawiła dwa rachunki: na kwotę ponad 4 tys. zł za nielegalny pobór energii elektrycznej i na kwotę 232 zł za montaż licznika, wzywając Jacka M. do zapłaty.
Firma wniosła pozew o zapłatę przeciwko Jackowi M. Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił powództwo. Uznał, że spółka nie wykazała, że doszło do nielegalnego poboru prądu przez pozwanego.
Spółka wniosła więc apelację. Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił wyrok przez uwzględnienie powództwa. Wskazał na art. 57 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. nr 89, poz. 625 z późn. zm.) w zw. z art. 20 ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne (Dz.U. nr 21, poz. 104).
Zgodnie z nimi w razie nielegalnego pobierania energii przedsiębiorstwo energetyczne może albo pobierać od odbiorcy opłatę w wysokości określonej w taryfie, chyba że nielegalne pobieranie energii wynikało z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą odbiorca nie ponosi odpowiedzialności, albo też może dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.
Firma skorzystała z pierwszej możliwości, a tym samym nie musiała wykazywać dokładnej ilości nielegalnie pobranej przez pozwanego energii elektrycznej. Musiała natomiast wykazać, że faktycznie doszło do nielegalnego poboru energii.
Sąd uznał, że pozwany dopuścił się nielegalnego poboru prądu w rozumieniu art. 3 pkt 18 prawa energetycznego. Za takie ustawa uważa pobieranie energii bez zawarcia umowy, z całkowitym lub częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub przez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie wyników pomiarów.
Sąd powołał się na opinię biegłego, który w postępowaniu dowodowym stwierdził, że doszło do ingerencji w układ poprzez przykładanie do metalowej osłony licznika magnesu neodymowego, o czym świadczą także porysowania osłony.
Powódka wykazała więc, że pozwany pobierał nielegalnie energię. Pozwany nie wykazał zaś, że nie ponosi odpowiedzialności za nielegalny pobór energii. Prawomocny wyrok sądu okręgowego pozwany zaskarżył skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia.



Uzasadnienie

Sąd Najwyższy oddalił skargę. Wskazał, że zarówno sąd rejonowy, jak i okręgowy przyjęły, że dla wypełnienia przesłanki nielegalnego poboru energii musi istnieć zbieżność czasowa między ingerencją w system pomiarowy a pobieraniem energii polegająca na tym, że ingerencja ta następuje w okresie po zamontowaniu licznika u odbiorcy.
Podnoszona w skardze okoliczność, że ingerencja w system pomiarowy nastąpiła jeszcze przed zamontowaniem licznika u pozwanego, nie dotyczy wykładni art. 3 pkt 18 prawa energetycznego, lecz podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku sądu okręgowego, a oparty na nim zarzut nie może być skuteczny.

Inne rozstrzygnięcia dotyczące nielegalnego poboru energii
● Przedsiębiorstwo energetyczne może obciążyć odbiorcę energii elektrycznej opłatami określonymi w art. 57 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne tylko wtedy, gdy taka energia została rzeczywiście pobrana (uchwała Sądu Najwyższego z 10 grudnia 2009 r., sygn. akt III CZP 107/09).
● W wypadku nielegalnego pobierania energii przedsiębiorstwo energetyczne ma do wyboru dwie możliwości: pobranie opłaty w wysokości określonej w taryfach za nielegalnie pobraną energię albo dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2006 r., sygn. akt K 37/04).

Podstawą skargi o stwierdzenie niezgodności prawem prawomocnego orzeczenia nie mogą być bowiem zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Wniesiona skarga nie została oparta na dopuszczalnych zarzutach naruszenia przepisów normujących postępowanie dowodowe (z wyjątkiem dotyczących oceny dowodów), a także innych przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik postępowania dowodowego i ustalenie faktów powodujących niezgodność wyroku z prawem.
Ponadto skarżący nie podnosi zarzutu braku, z uwagi na wymagania art. 328 par. 2 k.p.c., w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w zakresie dotyczącym oceny dowodów. SN rozpoznając zarzuty naruszenia prawa materialnego jest zaś związany ustalonym w sprawie stanem faktycznym.
Nieleglny pobór energii: Prąd można odciąć po kontroli

Zobacz również
Uznanie przez sąd okręgowy za wykazaną przez stronę powodową spornej okoliczności, że licznik w momencie zamontowania u pozwanego był sprawny i nieuszkodzony jest równoznaczne z wypełnieniem przez powoda obciążającej go – stosownie do art. 6 k.c. – powinności udowodnienia tej okoliczności.

Wyrok Sądu Najwyższego z 26 września 2012 r., sygn. akt II CNP 24/12.