Nie zawsze ochrona praw własności intelektualnej w procesie cywilnym jest celowa i skuteczna. Bardziej racjonalna może się okazać specjalna procedura celna służąca powstrzymaniu napływu imitacji.
W przypadkach związanych z importem towarów naruszających własność intelektualną ważniejsze jest podjęcie szybkich i skutecznych działań doraźnych niż oczekiwanie na wynik często długoletniego procesu. Także środki ochrony dostępne w postępowaniu cywilnym będą nieskuteczne wobec pewnych rodzajów naruszeń i typów naruszycieli.
W przypadku importu tzw. podróbek – towarów naruszających znaki towarowe czy prawo autorskie – importerami np. z Chin są zwykle nieposiadające majątku spółki zarejestrowane w rajach podatkowych, powołane często do dokonania konkretnej transakcji. W takim przypadku już samo pozwanie naruszyciela byłoby bardzo utrudnione. Nawet w razie korzystnego wyroku, wydanego zwykle po długim czasie, praktyczne znaczenie oświadczenia opublikowanego w prasie przez naruszyciela jest nikłe, a możliwości odzyskania odszkodowania czy wydania bezprawnie uzyskanych korzyści – w zasadzie żadne.

Zablokować podróbki

W praktyce największe znaczenie dla uprawnionych z praw własności intelektualnej będzie miało szybkie i skuteczne zablokowanie dostępu do rynku towarów naruszających własność intelektualną. Tu pomocne okazują się specjalne procedury celne służące ochronie praw własności intelektualnej. Podstawy prawne do działań organów celnych znajdują się w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1383/2003 dotyczącym działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej.
W celu uzyskania ochrony dla przysługujących nam praw z zakresu własności intelektualnej należy złożyć wniosek do dyrektora Izby Celnej w Warszawie. Do wniosku należy załączyć dowody posiadania praw własności intelektualnej oraz oświadczenie o zobowiązaniu się do pokrycia kosztów postępowania, w przypadku gdyby wniosek okazał się bezpodstawny (to zabezpieczenie przed bezpodstawnymi wnioskami składanymi w złej wierze, np. przez konkurentów).
Ważnym elementem, który musi zawierać taki wniosek, jest opis techniczny i inne informacje służące rozpoznaniu towarów przez organy celne. Konieczne jest, by informacje te były szczegółowe, czytelne i łatwe do rozpoznania. Im bardziej precyzyjna będzie taka informacja, tym organy celne będą mogły skuteczniej zapewnić ochronę. W przypadku znaków towarowych różnica między towarem oryginalnym a podróbką może być minimalna i polegać na niuansach. Przykładowo: oryginalne torebki Louis Vuitton nigdy nie mają logotypu na szwach i łączeniach. Na takie właśnie detale należy zwrócić uwagę w informacji załączonej do wniosku.
Dodatkowo należy podać wartość przed opodatkowaniem towarów oryginalnych, a także – jeżeli jest to wiadome – lokalizację towarów lub ich miejsce przeznaczenia, szczegółowe dane umożliwiające identyfikację przesyłki lub opakowań, kraj lub kraje produkcji oraz trasy używane przez handlarzy.
Dyrektor Izby Celnej wydaje decyzję uwzględniającą wniosek w ciągu 30 dni od jego złożenia, a ochrona przyznawana jest na 1 rok z możliwością przedłużenia na kolejny rok.

Skutki ochrony

Jeżeli w okresie obowiązywania ochrony przyznanej przez dyrektora Izby w Warszawie, w wyniku kontroli celnej organ celny poweźmie uzasadnione podejrzenie, że towary naruszają prawa własności intelektualnej, zatrzymuje je i zawiadamia o tym wnioskodawcę.
Od dnia otrzymania takiego zawiadomienia wnioskodawca ma 10 dni roboczych (termin ten można w uzasadnionych przypadkach przedłużyć o kolejne 10 dni) na doręczenie organowi celnemu postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia w postępowaniu karnym, wydanego przez sąd zarządzenia tymczasowego zabezpieczającego roszczenia wnioskodawcy lub postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych wydanego w postępowaniu karnym.

Sytuacje nagłe

Często przedsiębiorcy dowiadują się niespodziewanie o próbie wejścia na rynek towarów naruszających ich prawa własności intelektualnej: gdy towary te znajdują się na statku, w drodze do kraju albo już w porcie lub magazynie. W sytuacjach takich nie ma czasu, by 30 dni czekać na rozpoznanie wniosku o udzielenie ochrony przez dyrektora Izby Celnej. Na szczęście także w takich sytuacjach uprawnieni nie są bezradni.
Jak walczyć z podrabianymi towarami

Zobacz również
W przypadku gdy organy celne przed złożeniem wniosku przez posiadacza prawa lub przed jego uwzględnieniem mają wystarczające powody by podejrzewać, iż towary naruszają prawo własności intelektualnej, mogą zawiesić dopuszczenie towarów lub zatrzymać je przez okres 3 dni roboczych, aby umożliwić posiadaczowi prawa złożenie właściwego wniosku. W wypadku gdy nie zostanie on złożony, organ celny zwalnia zatrzymane towary.
To tzw. działanie dyrektora Izby Celnej z urzędu. Należy jednak pamiętać, że aby dyrektor podjął takie działanie z urzędu, musi mieć wystarczające dowody, iż towary naruszają prawo własności intelektualnej. Należy zatem poinformować go o zaistniałej sytuacji analogicznie jak przy składaniu wniosku o podejrzeniu naruszeń praw własności intelektualnej.

Zbigniew Krüger, adwokat w kancelarii Krüger & Partnerzy