Pozyskanie środków finansowych z emisji obligacji komunalnych jest jedną z możliwych form finansowania inwestycji prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Najczęściej emitent obligacji zawiera odpowiednią umowę z agentem emisji, do którego zadań należy między innymi przygotowanie dokumentacji oraz wykonanie wszystkich czynności związanych z przeprowadzeniem emisji.
Jednostki samorządu terytorialnego realizując swoje zadania zwłaszcza w zakresie inwestycji borykają się z problemem braku środków finansowych. Znaczne wydatki inwestycyjne mogą być jedną z przyczyn powstania deficytu budżetowego. W celu jego pokrycia niezbędne jest pozyskanie dodatkowych przychodów pokrywających powstały deficyt. Zgodnie z art. 217 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009r. Nr 157 poz. 1240 z późn. zm.) jedną z form pokrycia deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego jest uzyskanie przychodów pochodzących ze sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez daną jednostkę. Jednym z rodzajów papierów wartościowych jest obligacja komunalna.

Sukces emisji

Zasady emisji, zbywania, nabywania i wykupu obligacji określa ustawa z 29 sierpnia 1995r. o obligacjach (tekst jednolity: Dz. U. z 2001r. Nr 120 poz. 1300 z późn. zm.).
Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.
Obligacja powinna zawierać w szczególności:
1) podstawę prawną emisji (w przypadku obligacji komunalnych emitowanych np. przez gminę będzie to stosowna uchwała rady gminy),
2) nazwę i siedzibę emitenta, miejsce i numer wpisu do właściwego rejestru albo wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek, będących emitentem,
3) nazwę obligacji i cel jej wyemitowania, (w przypadku obligacji komunalnych istnieje obowiązek określenia celu emisji),
4) wartość nominalną i numer kolejny obligacji,
5) opis świadczeń emitenta, ze wskazaniem w szczególności wysokości tych świadczeń lub sposobu ich ustalania, terminów, sposobów i miejsc ich spełniania,
6) oznaczenie obligatariusza – przy obligacji imiennej,
7) ewentualny zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennej,
8) datę, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności – jeżeli warunki emisji przewidują oprocentowanie, oraz warunki wykupu,
9) zakres i formę zabezpieczenia albo informację o jego braku,
10) miejsce i datę wystawienia obligacji,
11) podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta, przy czym podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym.
Obligacja będąc de facto dłużnym papierem wartościowym umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego (lub innym emitentom) pozyskanie środków finansowych w średnim i długim okresie w celu sfinalizowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Zatem podstawową dla emitenta korzyścią z emisji obligacji jest uzyskanie środków na pokrycie zaplanowanych wydatków. Ponadto emisja obligacji komunalnych może przynieść dla jej emitenta korzyści w postaci:
● efektu gospodarczego – zostaną zrealizowane inwestycje istotne dla danej społeczności lokalnej,
● efektu promocyjnego – poprzez dotarcie informacji o emitencie do szerokiego grona potencjalnych inwestorów, dane miasto lub region może uzyskać dodatkowe inwestycje opłacane bezpośrednio ze środków inwestora prywatnego.
Zakończona sukcesem emisja obligacji wzmacnia wiarygodność emitenta co może powodować, iż następne emisje również będą cieszyły się zainteresowaniem potencjalnych obligatariuszy. Poprzez emisję obligacji jednostka samorządu terytorialnego uzyskuje możliwość rozłożenia obciążeń finansowych na szereg lat dzięki czemu użytkownicy zrealizowanej infrastruktury mogą partycypować w kosztach jej realizacji.

Podstawowe pojęcia

Z emisją obligacji związane są pewne pojęcia charakterystyczne tylko dla tej formy papierów wartościowych. Do podstawowych określeń można zaliczyć;
Termin wykupu – po upływie tego terminu emitent zobowiązany jest dokonać wykupu obligacji, tzn. wypłacić należne kwoty właścicielowi obligacji.
W zależności od terminu wykupu obligacje dzielą się na: krótkoterminowe (okres ich wykupu jest krótszy niż 5 lat), średnioterminowe (okres wykupu od 5 do 10 lat), długoterminowe (wykup następuje po okresie dłuższym niż 10 lat).
Wartość nominalna – jest to wartość od której naliczane są odsetki. Emitent wykupuje obligację po upływie terminu zapadalności po wartości nominalnej powiększonej o należne odsetki.
Cena emisyjna – jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji jej pierwszemu nabywcy. Może być mniejsza lub większa od wartości nominalnej. Cena emisyjna zależy między innymi od przewidywanego przez emitenta zainteresowania zakupem obligacji oraz od ich oprocentowania.
Oprocentowanie (kupon) – wartość wyrażona w procentach od ceny nominalnej obligacji, płatna zwykle w okresach regularnych np. co pół roku, raz w roku. Emitent może ustalić stałą stopę procentową (kupon stały) co jest szczególnie korzystne w przypadku wzrostu stóp procentowych. Najczęściej spotykane są jednak obligacje w których oprocentowanie jest zmienne.
Obligacja imienna – wskazuje konkretnie właściciela obligacji (stosowana najczęściej w przypadku emisji zamkniętej).
Obligacja na okaziciela – właścicielem obligacji jest osoba która ją aktualnie posiada.
Emisja obligacji może nastąpić jako:
● publiczna – jeżeli propozycja zakupu obligacji skierowana jest do nieoznaczonego adresata.
● niepubliczna – gdzie propozycja nabycia obligacji skierowana jest do konkretnych adresatów.
● publiczne proponowanie nabycia, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.



Emisja niepubliczna – (zamknięta, prywatna plasacja, private placement) jest formą bardziej popularną wśród emitentów obligacji komunalnych niż emisja publiczna. Sytuacja taka wynika między innymi z faktu, iż w przypadku emisji zamkniętej:
● niższe są koszty związane z przygotowaniem emisji,
● procedura formalno – prawna jest zdecydowanie mniej skomplikowana.
Emisja niepubliczna kierowana jest najczęściej do banków, funduszy inwestycyjnych, otwartych funduszy emerytalnych. Obligacje komunalne w emisji niepublicznej charakteryzuje mniejsza płynność, czyli łatwość zamiany obligacji na środki pieniężne. Ponieważ emisja kierowana jest do określonej grupy odbiorców w razie konieczności sprzedaży, ci którzy objęli obligacje, sami muszą znaleźć wśród pozostałych nabywców zainteresowanego ich odkupieniem. Zmniejszona płynność powoduje, iż zaoferowana przez emitenta rentowność obligacji musi być wyższa niż miałoby to miejsce w przypadku emisji publicznej.
Emisja publiczna – w związku z faktem, iż kierowana jest do szerokiego grona potencjalnych nabywców, obligacje charakteryzują się większą płynnością. Emitent może zaproponować w przypadku emisji publicznej mniejszą rentowność sprzedawanych obligacji niż w przypadku emisji zamkniętej. Zatem koszty pozyskania środków inwestycyjnych powinny być niższe.

Agent emisji

Zorganizowanie i przeprowadzenie emisji obligacji a przede wszystkim jej zamknięcie wymaga specjalistycznej wiedzy oraz doświadczenia w zakresie obrotu papierami wartościowymi. Z tego względu wydaje się racjonalnym aby jednostka samorządu terytorialnego powierzyła procedury związane z emisją obligacji wyspecjalizowanemu podmiotowi, który będzie pełnił obowiązki agenta emisji. W imieniu emitenta obligacji agent emisji może między innymi:
● opracować dokument emisyjny oraz wzory obligacji, umów, regulaminów itp.,
● przedstawić sposób przeprowadzenia oferty, z uwzględnieniem podziału emisji na serie i podział czasowy przedsięwzięcia,
● dotrzeć do możliwie szerokiego grona inwestorów instytucjonalnych (zarówno krajowych jak i zagranicznych),
● prowadzić spotkania informacyjne z potencjalnymi nabywcami obligacji (road show),
● zorganizować emisję i sprzedaż obligacji na rynku pierwotnym wraz z ewentualnym gwarantowaniem zamknięcia emisji,
● dokonać rozliczenia transakcji,
● prowadzić procedury wypłaty odsetek i wykupu obligacji,
● zorganizować obrót obligacjami na rynku wtórnym.
Rolę agenta emisji najczęściej pełnią banki oraz firmy konsultingowe. Oczywiście emitent może we własnym zakresie przeprowadzić emisję obligacji bez zatrudniania agenta emisji.
Decyzję o emisji obligacji komunalnych (emitowanych przez gminę, powiat) podejmuje w ramach swoich kompetencji rada gminy, powiatu. W przypadku podjęcia przez radę uchwały o emisji obligacji należy również w drodze uchwały określić:
● cel na jaki zostaną przeznaczone środki uzyskane z emisji obligacji,
● zasady zbywania i wykupu obligacji,
● wielkość emisji.
Emitent będący jednostką samorządu terytorialnego jest obowiązany określić cel emisji obligacji i nie może przeznaczyć środków pochodzących z emisji na inne cele (art. 28 ust. 1 ustawy o obligacjach).
Środki pozyskiwane z emisji obligacji komunalnych przeznaczane są najczęściej na: budowę kanalizacji, zakup taboru komunikacji miejskiej, budowę domów komunalnych, rozbudowę infrastruktury drogowej itp.
Obligacje komunalne traktowane są jako ceniony instrument rynku kapitałowego, gdyż są w miarę bezpiecznym sposobem inwestowania. Ich gwarancję stanowi majątek gminy, stały dopływ środków ze źródeł podatkowych oraz innych opłat. Na zakończenie warto zauważyć, że usługi finansowe związane z emisją obligacji nie podlegają (na podstawie art. 4 pkt. 3 lit. j) przepisom ustawy Prawo zamówień publicznych bez względu na wartość tych usług jak i wysokość emisji obligacji komunalnych.