Zamówienia publiczne poprzez fakt finansowania ich ze środków publicznych dopuszczają szczególne instrumenty mające na celu zabezpieczenia prawidłowego toku ich realizacji. Głównym celem zabezpieczenia jest możliwość pokrycia choć w części roszczeń wynikających z ewentualnego niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Wprowadzenie takich zapisów do obwiązującej ustawy prawo zamówień publicznych (dalej: p.z.p.) podyktowane jest przede wszystkim potrzebą ograniczenia obciążeń wykonawców związanych z realizacją zamówień z jednej strony. Z drugiej zaś przyznaniem zamawiającym swobody w zakresie formułowania warunków realizacji zamówienia dotyczących zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Formy zabezpieczenia

Zabezpieczenie to najczęściej żądane jest w przypadku robót budowlanych oraz usług, rzadziej przy dostawach. W praktyce zależy ono od specyfiki określonych zamówień, a przewidywane rezultaty osiągane zostają w trwającym procesie realizacji i dopiero po upływie określonego czasu.
Formy zabezpieczenia zawieranych umów określa art. 148 p.z.p. Przyznaje on jednocześnie wykonawcy prawo wyboru jednej z nich. Wykonawca ma możliwość wniesienia zabezpieczenia w:
● pieniądzu,
● poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,
● gwarancjach bankowych, gwarancjach ubezpieczeniowych oraz poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt. 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (t.j. Dz.U. z 2007 r., nr 42, poz. 275)
Wykonawca ma pełną swobodę wyboru zabezpieczenia, jak też możliwość, aby je w dowolny sposób łączyć, przy założeniu, że zamawiający nie przewidział odstępstw od tej reguły. Dodatkowo przepisy p.z.p. (art. 148 ust. 2) wymieniają również inne formy zabezpieczenia. Chodzi w szczególności o weksel z poręczeniem wekslowym banku, ustanowienie zastawu rejestrowego lub zastawu na papierach wartościowych Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego lub na zasadach określonych w przepisach o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Wybór formy zabezpieczenia podlega pewnym ograniczeniom ze strony zamawiającego. Zanim wykonawca zabezpieczy umowę w sprawie zamówienia publicznego którymś ze wskazanych rodzajów zabezpieczenia, zobowiązany jest do uzyskania zgody zamawiającego.



Wysokość wadium

Zabezpieczenie wnoszone w pieniądzu wpłaca się przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego. Zamawiający nie może zezwolić na wpłacenie wadium gotówką w banku obsługującym zamawiającego – orzekli arbitrzy w wyroku KIO z 15 lutego 2008 r. (sygn. akt KIO/UZP 79/08 i 81/08). Dodatkowo na zamawiającym spoczywa obowiązek przechowywania wadium na oprocentowanym rachunku bankowym.
Zwrócone zabezpieczenie wykonawcy musi zostać powiększone o kwotę wynikająca z oprocentowania rachunku oraz odpowiednio pomniejszone o koszty prowadzenia i realizacji przelewu na rachunek bankowy wskazany przez wykonawcę. Stosowny zapis musi obowiązkowo znaleźć się w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej SIWZ).

Zapis w specyfikacji

Jak wynika z treści art. 36 ust. 1 pkt. 15 p.z.p., zamawiający musi mieć na względzie, by w treści SIWZ określić w sposób szczegółowy zasady dotyczące żądania zabezpieczenia. Powinny obowiązkowo znaleźć się tam zapisy dotyczące m. in.: wysokości zabezpieczenia w wysokości od 2 proc. do 10 proc. ceny całkowitej podanej w ofercie albo maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania zamawiającego wynikającego z umowy, określenie, czy zamawiający wyraża zgodę w przypadku umów trwających dłużej niż jeden rok na tworzenie zabezpieczenia poprzez potrącenie z należności za częściowo wykonany przedmiot umowy, oraz określenie zasad zwrotu zabezpieczenia (zobacz przykład).
Zamawiający ma obowiązek zwrócić zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania go przez zamawiającego za należycie wykonane. Należy pamiętać, iż pozostawić można wyłącznie do 30 proc. kwoty zabezpieczenia na pokrycie roszczeń z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości. Kwota ta powinna zostać zwrócona nie później niż w 15. dniu po upływie okresu rękojmi za wady lub gwarancji jakości. Zamawiający nie może ograniczyć formy wniesienia zabezpieczenia, gdyż o tym, w jakiej formie zostanie ono wniesione, decyduje samodzielnie wykonawca.
PRZYKŁAD
Żądanie zabezpieczenia w specyfikacji
1. Wykonawca wnosi zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości ......... proc. kwoty, o której mowa w par ............ .... umowy. Zabezpieczenie może być wniesione, według wyboru wykonawcy, w jednej lub w kilku formach określonych w art. 148 p.z.p. Zabezpieczenie w formie pieniężnej powinno zostać wpłacone na rachunek Zamawiającego o numerze ............... prowadzony w banku .................................................... .
2. Zamawiający dokona zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy w następujący sposób:
a) 70 proc. wartości zabezpieczenia zostanie zwrócone w terminie 30 dni od dnia wykonania całości dzieła i uznania go przez zamawiającego za należycie wykonane;
b) 30 proc. wartości zabezpieczenia zostanie zatrzymane przez zamawiającego na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady dzieła i zwrócone w terminie 15 dni po upływie okresu rękojmi.
3. Zabezpieczenie wniesione w formie pieniężnej zostanie zwrócone na rachunek wykonawcy, wymieniony w par. ............ ...... umowy wraz z odsetkami wynikającymi z umowy rachunku bankowego, na którym było ono przechowywane, pomniejszone o koszt prowadzenia rachunku oraz prowizji bankowej za przelew.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655).