Subskrybuj nas na Youtube
Od przyszłego roku wejdzie w życie zmiana postępowania cywilnego mająca uprościć zabezpieczenie roszczeń przed sądem cywilnym. Nowelizacja nadaje szczególne przywileje przedsiębiorcom, którzy dochodzą od swoich kontrahentów przeterminowanej zapłaty.
Obecnie powód dochodzący swoich roszczeń może domagać się zabezpieczenia, jeśli przekona sąd o ryzyku niewykonania mającego zapaść wyroku. Może to wystąpić zwłaszcza wtedy, gdy dłużnik wyzbywa się majątku albo grozi mu niewypłacalność. W takim wypadku sąd – jeszcze przed rozpoznaniem szczegółów sprawy – wydaje orzeczenie, które wpływa na sytuację dłużnika, zwiększając szansę na wykonanie przyszłego wyroku (np. przez ustanowienie hipoteki albo zajęcie środków z rachunku bankowego). Jedną z przesłanek zabezpieczenia jest więc – obok przedstawienia dowodów na poparcie powództwa – uprawdopodobnienie tzw. interesu prawnego.
Kwestia interesu prawnego stanowi obecnie wyzwanie dla powoda. Zwykle łatwo wywołać u sądu wrażenie, że powództwo zostanie uwzględnione (zwłaszcza w prostych sprawach o zapłatę), jednak o wiele trudniej wierzycielowi pozyskać i przedstawić informacje o majątku dłużnika. W rezultacie znaczna część wniosków o zabezpieczenie jest oddalana ze względu na brak interesu prawnego, którego sąd nie ma prawa z góry zakładać. O rzeczywistej szansie egzekucji powód dowiaduje się po skierowaniu sprawy do komornika, wówczas jednak często okazuje się, że dłużnik miał dostatecznie dużo czasu na jej udaremnienie.
Uproszczony tryb
Rewolucję w tym zakresie wprowadza ustawa z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1649). Prawodawca zwalnia powoda z obowiązku przedstawienia interesu prawnego, gdy żądającym zabezpieczenia jest przedsiębiorca dochodzący zapłaty z tytułu transakcji handlowej, jeżeli wartość transakcji nie przekracza 75 tys. zł, dochodzona należność nie została uregulowana, a od dnia upływu terminu płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
Taki wniosek będzie mógł rozpoznać również referendarz sądowy, co sprzyja uzyskaniu szybkiego rozstrzygnięcia. Uproszczony tryb ma zastosowanie do umów o odpłatną dostawę towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają je w związku z wykonywaną działalnością.
Mniej obowiązków
Rezygnacja z obowiązku uprawdopodobnienia interesu prawnego oznacza mniej obowiązków dla powoda żądającego zabezpieczenia. Od 1 stycznia 2020 r. wystarczy, że uzasadni on charakter roszczenia – jako wynikającego z transakcji handlowej w rozumieniu stosownych przepisów, przedstawi wartość całej transakcji i wykaże opóźnienie w płatności.
W praktyce dla uzyskania zabezpieczenia przeterminowanych roszczeń w obrocie profesjonalnym w wielu wypadkach wystarczające będzie przedłożenie sądowi umowy oraz faktury lub rachunku.
W tym świetle wydaje się, że nowy instrument stanowić będzie efektywny sposób przeciwdziałania opóźnieniom w zapłacie, stwarzając ryzyko dotkliwych konsekwencji dla niesolidnych dłużników. Powierzenie spraw referendarzom sądowym – niezależnie od wątpliwości ustrojowych, jakie budzi to rozwiązanie – sprawia, że postępowanie w tym przedmiocie będzie szybsze. W odróżnieniu od innych orzeczeń referendarza sądowego, postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia utrzyma się w mocy także przez czas potrzebny na rozpoznanie środka zaskarżenia.
Możliwe zagrożenia
Nowa regulacja – ze względu na znaczne wzmocnienie pozycji wierzycieli – może też stać się pretekstem do nadużyć w przypadku konfliktu kontrahentów. Skoro nie będzie przeszkód, aby skierować wniosek przeciwko podmiotowi o dobrej kondycji finansowej, możliwe staną się próby zajęcia majątku rywala w celu zaburzenia jego płynności. Warunkiem nadużycia będzie jednak obustronne tolerowanie znacznych opóźnień w płatnościach w stosunku do umówionych terminów zapłaty.
Nowelizacja stanowi interesującą próbę eliminacji niekorzystnego zjawiska zatorów płatniczych przez przyznanie wierzycielowi szczególnych uprawnień procesowych. Niewątpliwie warto śledzić praktykę stosowania przepisów i podjąć dyskusję nad trafnością wprowadzonych rozwiązań.