Rzecznik praw obywatelskich złożył powództwo o unieważnienie uznania ojcostwa. Zrobił to na wniosek kobiety, której prawo nie pozwala samodzielnie skierować sprawy do sądu.
Pani Anna o swoim biologicznym ojcu dowiedziała się jako nastolatka. Powiedziała jej o tym matka po rozwodzie z mężem, który w wyniku uznania dziecka został wpisany w dokumentach jako ojciec. Dziewczyna nawiązała kontakt z biologicznym ojcem, co doprowadziło do powstania między nimi więzi rodzinnej. Nie może jednak sama wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa. Nie zmienia tego nawet fakt, że badania DNA potwierdziły ojcostwo wskazanego przez matkę mężczyzny.
Artykuł 81 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.i.o.) stanowi, że dziecko, którego pochodzenie od ojca zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletniości, może żądać ustalenia bezskuteczności tego uznania. Z żądaniem tym może wystąpić nie później niż trzy lata po osiągnięciu pełnoletniości. W tym przypadku termin już minął, więc pani Anna złożyła wniosek do RPO, powołując się na swoje prawo do tożsamości.
Rzecznik wystąpił do właściwego sądu z pozwem o unieważnienie uznania ojcostwa z lat 90. Powództwo popiera nie tylko córka, ale także ojciec, matka i jej były mąż – chcą zniesienia fikcji prawnej. RPO zwrócił też uwagę, że według orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego granicą ingerencji sądów w stosunki rodzinne jest dobro dziecka. W tym wypadku przemawia ono za unieważnieniem uznania ojcostwa.
Tymczasem w 2018 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność art. 70 ust. 1 k.r.i.o. (sygn. akt SK 18/17). Przewiduje on, że dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później jednak niż w ciągu trzech lat po dojściu do pełnoletniości. TK zakwestionował ten termin. Skargę do trybunału poparł RPO, wskazując, że sztywny i niezależny od wiedzy dorosłego dziecka termin na wytoczenie powództwa narusza prawo jednostki do decydowania o swoim życiu rodzinnym i prywatnym. W celu wykonania wyroku TK komisja ustawodawcza Senatu sporządziła projekt nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zawiera on także postulaty zmian w art. 81. Trzyletni termin na zaprzeczenie ojcostwa czy macierzyństwa oraz ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa byłby liczony od pozyskania informacji o biologicznym rodzicu, jeśli nastąpiło to po osiągnięciu pełnoletniości. Projekt został przyjęty przez Senat na początku czerwca i skierowany na pierwsze czytanie w Sejmie.
