Subskrybuj nas na Youtube
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski na podstawie:
- dziedziczenia,
- zapisu zwykłego,
- dalszego zapisu,
- zapisu windykacyjnego,
- polecenia testamentowego,
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
- dyspozycji wkładem na wypadek śmierci – prawa do wkładu oszczędnościowego,
- dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci – nabycie jednostek uczestnictwa.
Obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy zaczyna ciążyć na spadkobiercy z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Obowiązek podatkowy powstaje także na skutek innych czynności, na podstawie których jest rozdysponowywany majątek pozostawiony przez zmarłego:
- przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia,
- przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia,
- przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego,
- przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych – z chwilą śmierci wkładcy,
- przy nabyciu jednostek uczestnictwa – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego.
Obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne, które nabyły majątek w drodze spadku, o ile jego wartość przekracza kwotę wolną od podatku. To, że na danej osobie ciąży obowiązek podatkowy, nie jest równoznaczne z tym, że musi ona zapłacić podatek. Ten trzeba uiścić, gdy obowiązek podatkowy przekształci się w zobowiązanie podatkowe.
Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, terminie oraz miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Sam fakt powstania obowiązku podatkowego może natomiast powodować jedynie konieczność złożenia przez spadkobiercę zgłoszenia w urzędzie skarbowym.
Grupy podatkowe
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
Grupa I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki, a także przysposobieni i ich potomkowie), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, przysposabiający), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
Grupa II – zstępnych rodzeństwa (np. bratankowie, siostrzeńcy, ich dzieci oraz wnuki), rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa (np. bratowa) i rodzeństwo małżonków (np. siostra męża), małżonków
rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
Grupa III – innych nabywców.
Kwoty wolne od podatku
Podatkowi nie podlega własności rzeczy i praw majątkowych od jednej osoby w okresie 5 lat, jeżeli ich czysta wartość nie przekracza:
9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Obliczanie podatku
Opodatkowaniu podlega majątek o wartości ponad kwotę wolną od podatku. Jeżeli więc bratowa spadkodawcy należąca do II grupy podatkowej otrzyma w spadku samochód osobowy o wartości 7 tys. zł, nie będzie on podlegał opodatkowaniu.
Jeżeli natomiast otrzymałby go kolega zaliczający się do III grupy podatkowej – zapłaci podatek od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku przy uwzględnieniu skali wynikającej z przepisów podatkowych.
W przypadku powstania obowiązku zapłaty podatku spadkobierca musi złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) lub wspólne zeznania podatkowe (SD-3 wraz z informacjami o pozostałych podatnikach SD-3/A). Do zeznania trzeba dołączyć dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Zeznanie trzeba złożyć w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Formularza SD-3 nie musi składać ten, kto:
- w ciągu 5 lat dostał od jednej osoby majątek, którego wartość w sumie nie przekracza kwoty wolnej od podatku,
- dostał spadek lub darowiznę od najbliższej rodziny i ma całkowite zwolnienie z podatku. W takiej sytuacji składa formularz SD-Z2,
- dostaje przez dziedziczenie środki zgromadzone przez spadkodawcę na emeryturę w ramach pracowniczego programu emerytalnego, funduszy OFE, IKE i IKZ,
- dostał majątek, który jest zwolniony z podatku.
Zwolnienia dla najbliższej rodziny
Opodatkowaniu nie podlega majątek nabyty w drodze dziedziczenia przez członków najbliżej rodziny spadkodawcy. Małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha spadkodawcy korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, i to niezależnie od wartości odziedziczonych przedmiotów. Skorzystać ze zwolnienia można tylko wtedy, gdy nabycie spadku zostało zgłoszone naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od powstania obowiązku podatkowego. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2. Każdy spadkobierca musi złożyć odrębne zgłoszenie.
Zaniechanie zgłoszenia nabycia spadku przez wyżej wymienione osoby skutkuje tym, że będą musiały one zapłacić podatek na ogólnych zasadach określonych dla osób zaliczanych do I grupy podatkowej. Zgłoszenia nie trzeba z kolei składać, w razie gdy wartość nabytych składników majątku, który dostał spadkobierca w ciągu 5 lat (łącznie z darowizn i ze spadku) od jednej osoby łącznie nie przekracza kwoty wolnej od podatku. W przypadku osób zaliczanych do I grupy podatkowej jest to więc 9637 zł.
Zwolnienia podatkowe dla najbliższych dotyczą także nabycia rzeczy w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego i zachowku (jeśli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu). Zasadom tym podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego (na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci) oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Jeżeli spadkobierca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie sześciu miesięcy od daty powstania obowiązku podatkowego, zostanie zwolniony z obowiązku zapłaty podatku, o ile zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.
Zwolnienia przedmiotowe
Podatkowi nie podlega (a tym samym nie wymaga zgłoszenia w urzędzie skarbowym) nabycie po spadkodawcy:
praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw – w drodze spadku, zapisu windykacyjnego lub darowizny,
środków z pracowniczego programu emerytalnego – w drodze dziedziczenia, środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego – w drodze spadku,
środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym oraz na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego – w drodze spadku, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – w drodze spadku.
Ulga mieszkaniowa
Osoby spoza kręgu najbliższej rodziny, która korzysta z całkowitego zwolnienia od podatku, mogą skorzystać z ulgi mieszkaniowej. Zasady jej obowiązywania reguluje art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Ulga mieszkaniowa dotyczy nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału
w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie:
- w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej,
- w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej,
- w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza.
We wskazanych przypadkach nie wlicza się do podstawy opodatkowania czystej wartości tych nieruchomości lub związanych z nimi praw do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.
Ulga mieszkaniowa przysługuje osobom, które nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość. Jeżeli nimi są, muszą przenieść własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych (dzieci, wnuki itd.), Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.
Spadkobiercy, który chce skorzystać z ulgi, nie może przysługiwać spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym. W razie dysponowania tymi prawami skorzystanie z ulgi jest uzależnione od przekazania ich zstępnym lub do dyspozycji spółdzielni w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego. Podobnie jest z najemcami lokalu lub budynku. Przepisy podatkowe wymagają również, by zainteresowany ulgą rozwiązał umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.
Wszystkie wymienione osoby muszą zamieszkiwać w otrzymanym w spadku lokalu lub budynku, być w nim zameldowane na pobyt stały i nie mogą dokonywać jego zbycia przez okres 5 lat. Termin ten jest liczony od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku. Jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego, termin ten jest liczony od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały. Jeśli zaś nabyta nieruchomość jest zajęta przez osoby trzecie (np. lokatorów), spełnienie wszystkich powyższych warunków przedłuża się z 6 miesięcy do 5 lat od dnia jego nabycia.