Na niemal 39 tys. rozwodów w 2017 r. w rodzinach, w których były dzieci, tylko w 15 tys. przypadków sąd uznał, że powierzy je wyłącznej pieczy kobiety. Nie oznacza to, że dzieci częściej zostają z ojcem. Sądy przyznają władzę rodzicielską obojgu rodzicom.

źródło: DGP

W 2015 r. na 39 tys. rozwodów 23 tys. matek otrzymało władzę rodzicielską nad dzieckiem. Ojców było ok. 1,5 tys., a wspólnie pieczę mogło sprawować ok. 13 tys. par. Dwa lata później (najświeższe dane są za 2017 r.) liczba rodziców, którzy razem mogą mieć nadzór nad potomkiem, wzrosła do ponad 20 tys.

Zdaniem ekspertów to efekt zmiany świadomości wśród rozwodzących się. – Coraz więcej par dochodzi do wniosku, że rozwodzą się z sobą, a nie z dziećmi – komentuje Agnieszka Cesarz-Cerska z biura rzecznika prasowego Sądu Okręgowego w Łodzi.

Do tego rośnie odsetek rozwodów, w których nie ma orzekania o winie. Co oznacza, że małżonkowie lepiej się dogadują. – Zmianę podejścia widać zwłaszcza po stronie ojców. Nie chcą już być tylko weekendowymi tatusiami. Zabiegają o możliwość widywania się częściej, również w tygodniu, pragną, by dzieci u nich nocowały. Chcą decydować o ich wychowaniu, leczeniu, edukacji. Taką postawę reprezentują zwłaszcza młodsi ojcowie w wieku 25–35 lat – mówi Magda Bellwon, mediator w sprawach rodzinnych. Magdalena Czernicka-Baszuk, adwokat prowadząca sprawy rodzinne, dodaje, że kiedyś normą były weekendowe widzenia z ojcem. Teraz coraz częściej jest także widzenie i spanie u niego w trakcie tygodnia. – Ojcowie pragną mieć stały kontakt z dziećmi i na bieżąco uczestniczyć w ich życiu – dodaje prawniczka.

Nasi rozmówcy podkreślają, że wpływ na sytuację ma również zmiana stylu życia kobiet. Są one coraz bardziej aktywne zawodowo, pracują często poza miejscem zamieszkania. W razie rozwodu nie chcą z tego powodu tracić władzy rodzicielskiej i opieki nad dzieckiem czy dziećmi. A podział opieki jest po prostu dla nich wygodny – dlatego godzą się na to, by w sprawowaniu władzy rodzicielskiej brał udział były małżonek.

Monika Pawłowska-Radzimierska, rzecznik prasowy ds. cywilnych Sądu Okręgowego w Łodzi, podkreśla, że wpływ na statystyki może mieć również zmiana przepisów. W 2015 r. znowelizowany został kodeks rodzinny i opiekuńczy i szczególne znaczenie nadano prawu dziecka do wychowywania przez oboje rodziców. W obecnym brzmieniu regulacji brak porozumienia podczas rozwodu nie prowadzi automatycznie do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców. Zasadą jest, że władza rodzicielska powinna być pozostawiona matce i ojcu, chyba że byłoby to sprzeczne z dobrem dziecka, które jest wartością najwyższą. – Wówczas sąd może ograniczyć władzę jednego z rodziców do określonych praw i obowiązków. To, gdzie będzie mieszkać dziecko, to już kwestia dogadania się rodziców – mówi Monika Pawłowska-Radzimierska, podkreślając, że często orzekana jest piecza naprzemienna. – Polega ona na powierzeniu opieki nad dzieckiem raz jednemu, raz drugiemu z rozwiedzionych rodziców, w określonych odstępach czasowych – tłumaczy. Nie jest to rozwiązanie powszechne z uwagi na konieczność spełnienia wielu wymogów, jak: pełna, całkowita współpraca rodziców w wychowaniu dziecka, jednolitość w podejmowaniu decyzji, dwa porównywalne domy, te same zasady wychowawcze itp. Rodzice muszą komunikować się na bieżąco, również osobiście, dawać dziecku wsparcie i nadzór, rozwiązywać wspólnie wszystkie problemy potomka, dawać gwarancję stałej współpracy we wszystkich sprawach dziecka dla jego dobra.

Mediatorzy, którzy coraz częściej mają swój udział w toku postępowania rozwodowego, zwracają uwagę, że choć władzę rodzicielską przyznaje się małżonkom wspólnie, to już opiekę nad dziećmi powierza się z reguły tylko matce. Mówimy tu o tym, gdzie koncentrować się będzie centrum życiowe dziecka.

Porozumienie i współpraca rozwiedzionych rodziców mają się upowszechniać: szykuje się zmiana przepisów o mediacji. Teraz była dobrowolna i odbywała się w siedzibie mediatora. W projekcie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pojawia się zapis o obligatoryjnym spotkaniu informacyjnym, podczas którego rodzice dowiedzą się o skutkach rozwodu i możliwości mediacji. Celem jest zadbanie o dobro dziecka.

Jak mówi Monika Pawłowska-Radzimierska, sędziowie zauważają wzrost świadomości rozwodzących się małżonków, którzy coraz częściej przedkładają dobro dziecka nad własne problemy, zauważają potrzeby dziecka, chcą wspólnie je wychowywać i dawać poczucie bezpieczeństwa nawet w tak niekomfortowej sytuacji.

O tym, że i sądy coraz częściej patrzą na dobro dziecka, może wskazywać rosnąca średnia wysokość alimentów. W 2015 r. wynosiły 736 zł i rosły z roku na rok. W 2017 r. już były o ponad 100 zł wyższe, a w pierwszym półroczu 2018 r. wynosiły 865 zł. – To jednak średnia wysokość. Wszystko zależy od regionu i panuje tu wolnoamerykanka. Ostateczną decyzję podejmuje sędzia – mówi Magdalena Czernicka-Baszuk i dodaje, że na rynku warszawskim stawki są o wiele wyższe. – Bierze się pod uwagę potrzeby dzieci – szkoła, odzież, zajęcia dodatkowe i to, w jakim stopniu rodzice zajmują się dziećmi – dodaje prawniczka. 

rozmowa

Aleksandra Brodecka mediator, Centrum Porozumień Prawnych Gdańsk

źródło: DGP

Dla dzieci najgorszy jest konflikt

Co jest najtrudniejsze w mediacji?

Szczerze mówiąc, dotarcie na nią. Z naszego doświadczenia wynika, że wiele par w ogóle odmawia mediacji, myląc ją niekiedy z terapią i bojąc się, że będą naciskani na zmianę decyzji o rozwodzie. A celem jest ustalenie planu wychowawczego w przypadku posiadania dzieci, spotkań etc. Zdarza się też, że decyzje za swoich klientów podejmują pełnomocnicy, pomijając mediacje. A szkoda, bo jak ktoś się zdecyduje, to w ponad 90 proc. przypadków efekt jest pozytywny.

Co budzi najwięcej emocji?

Kontakty z dziećmi. Oboje z rodziców zazwyczaj chcą za każdą cenę spędzać z nimi jak najwięcej czasu. Dochodzi do kłótni nawet nie o liczbę dni, a liczbę godzin. Kłopot polega na tym, że po rozwodzie zawsze – jeżeli oboje rodziców opiekuje się dziećmi – czas spędzany z nimi będzie krótszy. I często jest to trudne, szczególnie dla matek. Zdarza się, że ojcowie właśnie po rozwodzie bardziej się angażują.

Bierze się pod uwagę, czego chcą dzieci?

Zdarza się, że w mediacjach biorą udział także dzieci. Choć mediatorzy niechętnie do tego podchodzą, bo nie są psychologami dziecięcymi. Czasem to jednak ma sens, w przypadku starszych dzieci od 12. do 13. roku życia. Często rodzice uważają, że wiedzą, czego dziecko chce – bo mu już to powiedziało. Prawda jest taka, że dzieci mówią to, co rodzice chcą usłyszeć, i mają poczucie konfliktu lojalnościowego. To dla nich trudne, mediator czy obecny podczas rozmów psycholog jest takim adwokatem dziecka.

Czy ilość czasu spędzanego z rodzicami to największy problem dla dzieci?

Paradoksalnie nie. Najbardziej przejmujący dla dzieci jest konflikt między rodzicami. Jeżeli widzą, że rodzice są zgodni co do wychowania, spotkań – że choć nie są już razem, to nadal umieją być rodzicami – to, jak wykazały różne badania, rozwód nie musi być traumatycznym przeżyciem. Dziecko potrzebuje poczucia bezpieczeństwa.

Coraz częściej orzeka się opiekę naprzemienną.

Tak, choć psychologowie mają co do tego bardzo różne podejście – chodzi o to, żeby pasowało to dziecku. Sądy podchodzą do sprawy z rezerwą. W nowych przepisach, nad którymi trwają prace, jest położony większy nacisk na taką opiekę, ale zawsze przede wszystkim ma być brane pod uwagę dobro dziecka.