KE robi kolejny krok w procedurze naruszenia prawa UE wobec Polski

Komisja we wtorek podjęła decyzję o przesłaniu Polsce tzw. uzasadnionej opinii w odniesieniu do ustawy o Sądzie Najwyższym. To właśnie kolejny krok w procederze naruszenia prawa wobec Polski. KE podała, że Polski rząd ma teraz miesiąc na podjęcie działań, których oczekuje KE. Jeśli uzna je za niewystarczające, może skierować sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Procedurę o naruszenie unijnego prawa wobec polskiej ustawy o Sądzie Najwyższym Komisja Europejska uruchomiła 2 lipca. Dała wtedy Polsce miesiąc na odpowiedź. W odpowiedzi przesłanej 2 sierpnia polskie władze odrzuciły zarzuty KE i wniosły o umorzenie postępowania.

Komisja we wtorek poinformowała jednak, że przeprowadziła "dogłębną analizę" odpowiedzi. Jak wskazała, nie rozwiała ona jej wątpliwości prawnych, więc KE zrobiła kolejny krok w procedurze naruszenia prawa UE.

Urzędnicy KE pozostają na stanowisku, że polska ustawa o Sądzie Najwyższym jest niezgodna z prawem UE, ponieważ narusza zasadę niezależności sądownictwa, w tym zasadę nieusuwalności sędziów. Tym samym Polska, zdaniem Komisji, nie wypełnia swoich zobowiązań, wynikających z art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

KE przypomniała we wtorek, że nowa polska ustawa o SN przewiduje obniżenie wieku emerytalnego sędziów SN z 70 do 65 lat. Oznacza to - jak wskazała - że 27 spośród 72 czynnych obecnie sędziów Sądu Najwyższego może zostać zmuszonych do przejścia w stan spoczynku. Dotyczy to również osoby sprawującej urząd pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, powołanej zgodnie z konstytucją RP na sześcioletnią kadencję. W tym wypadku - jak informuje Komisja - jej kadencja zostałaby przedwcześnie zakończona.

"Zgodnie z ustawą sędziowie sprawujący obecnie funkcję mogą zwrócić się do Prezydenta RP o przedłużenie ich mandatu. Prezydent może uczynić to dwukrotnie, każdorazowo na okres trzech lat. Brak jest kryteriów, którymi ma się kierować Prezydent, podejmując decyzję o przedłużeniu czynnej służby; nie przewidziano też kontroli sądowej ewentualnej decyzji odmownej. Komisja uważa – wbrew stanowisku władz Polski – że wprowadzenie konsultacji z Krajową Radą Sądownictwa (KRS) nie stanowi skutecznego zabezpieczenia. Opinia KRS nie jest wiążąca i opiera się na niejasnych kryteriach. Ponadto w wyniku reformy z dnia 8 grudnia 2017 r. KRS składa się obecnie z sędziów członków mianowanych przez Sejm RP z pogwałceniem europejskich standardów niezależności sądów" - podała KE.

W odpowiedzi do KE z 2 sierpnia polski rząd wskazywał, że nie ma podstaw, by uznać, że kwestionowana przez KE nowelizacja ustawy o SN naruszyła zasadę nieusuwalności sędziów. Rozwiązania przyjęte w nowelizacji ustawy o SN nie naruszają również - jego zdaniem - zasady niezawisłości, a sędziowie SN posiadają wszelkie gwarancje systemowe potrzebne do orzekania w sposób całkowicie wolny od nacisków zewnętrznych.

Polska wówczas wskazała również, że choć zgodnie z art. 180 ust. 5 Konstytucji RP istotą niezawisłości sędziowskiej jest m.in. zagwarantowanie sędziemu nieusuwalności z urzędu, w żaden sposób nie można tej przesłanki niezawisłości utożsamiać z zakazem określania wieku przejścia sędziów SN w stan spoczynku, bo są to zupełnie inne sytuacje. Polskie władze podkreśliły też, że zgodnie z art. 180 ust. 4 Konstytucji RP to ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.

W ocenie polskiego rządu, gwarancje niezawisłości sędziego nie wymagają tego, by sędzia był powoływany do służby czynnej od dnia powołania do dnia osiągnięcia wieku uprawniającego do przejścia w stan spoczynku, obowiązującego w chwili powołania. Autorzy odpowiedzi podkreślali, że przejście w stan spoczynku nie oznacza też utraty statusu sędziego (nadal zachowuje on szereg bardzo szerokich gwarancji osobistych, w tym immunitet, wysokie uposażenie, jest też zobowiązany do przestrzegania przepisów dyscyplinarnych), a jedynie zakończenie sprawowania funkcji orzeczniczych.

Polska stoi na stanowisku, że traktaty nie przyznają UE żadnej kompetencji w kwestii organizacji i funkcjonowania krajowego systemu wymiaru sprawiedliwości i dlatego materia uregulowana w ustawie o SN należy w całości do kompetencji krajowych.

KE, przy okazji decyzji o przejściu do kolejnego etapu procedury naruszenia prawa UE wobec Polski, we wtorkowym komunikacie przypomniała historię sporu z Polską w sprawie praworządności. Jak napisała, "wydarzenia w Polsce" skłoniły ją do podjęcia w styczniu 2016 r. dialogu z polskim rządem dotyczącego praworządności. 29 lipca 2017 r. Komisja wszczęła postępowanie o naruszenie unijnego prawa wobec Polski w związku z ustawą o ustroju sądów powszechnych, "również ze względu na jej przepisy emerytalne oraz ich wpływ na niezależność sądownictwa". 20 grudnia 2017 r. Komisja skierowała tę sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, gdzie trwają nad nią prace.

Tego dnia Komisja uruchomiła procedurę z art. 7 ust. 1 traktatu pierwszy raz w historii. Artykuł ten przewiduje, że Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wspólnych wartości, o których mowa w art. 2 Traktatu.

Podczas posiedzenia Rady ds. Ogólnych poświęconego kwestii praworządności w Polsce w dniu 26 czerwca 2018 r., odbywającego się właśnie w ramach tej procedury, władze polskie - jak podała Komisja - nie poinformowały o żadnych przewidywanych działaniach w odniesieniu do obaw Komisji.

"Biorąc pod uwagę ten fakt oraz brak postępów w tej kwestii w ramach dialogu na temat praworządności z Polską, w dniu 27 czerwca 2018 r. kolegium komisarzy podjęło decyzję o upoważnieniu pierwszego wiceprzewodniczącego (Komisji) Fransa Timmermansa do tego, by w porozumieniu z przewodniczącym Jean-Claude'em Junckerem rozpoczął postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (czyli naruszenia prawa - PAP). W dniu 2 lipca 2018 r. Komisja podjęła decyzję o wystosowaniu wezwania do usunięcia uchybienia, w którym jasno określiła swoje zastrzeżenia prawne" - wskazano.

KE napisał też, że kolejny krok w procedurze nie oznacza zaprzestania dialogu z Polską na temat praworządności.