Subskrybuj nas na Youtube
Nawet najlepsze prywatne badanie DNA to za mało, aby zaprzeczyć ojcostwu – uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie polskiej rodziny.
W czasie prawie 10 lat małżeństwa Jacek Bagniewski spędził wiele miesięcy z dala od żony, pracując w Anglii. Ale dopiero po tym, kiedy kobieta przyznała się do zdrad i złożyła pozew rozwodowy, zaczął się poważnie zastanawiać, czy dziewięcioletni chłopak, którego dotąd uznawał za swojego syna, faktycznie jest jego biologicznym dzieckiem. Zwłaszcza że nie widział między nimi żadnego podobieństwa – ani w wyglądzie, ani w zachowaniu. Sąd przyznał wyłączne prawo opieki nad chłopcem matce, a Bagniewskiemu nakazał płacić alimenty. Już po rozwodzie mężczyzna regularnie kontaktował się z synem przez internet, razem spędzali też wakacje w Anglii.
Brak podobieństwa nie dawał mu jednak spokoju. Kiedy jego domniemany syn był już nastolatkiem, zaczął mu sugerować w e-mailach, że może nie być jego ojcem. Chłopak w tej sytuacji postanowił zerwać z Bagniewskim kontakt. Mężczyzna w końcu potajemnie zabrał synowi zużytą gumę do żucia i szczoteczkę do zębów oraz przekazał je specjalistom z instytutu genetyki sądowej, aby przeprowadzili badanie DNA. Wyniki nie pozostawiły żadnych wątpliwości: chłopak nie był jego synem. W konsekwencji zwrócił się do prokuratury z wnioskiem, aby wytoczył powództwo o zaprzeczenie ojcostwa (na podstawie z art. 86 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Śledczy zajęli się sprawą i sąd następnie nakazał matce i dziecku poddanie się badaniom genetycznym, aby potwierdzić wyniki testu, który Bagniewski przeprowadził na własną rękę. Choć oboje odmówili, sędzia uznał, że materiał biologiczny wykorzystany w prywatnym badaniu pochodził od chłopca i orzekł zgodnie z żądaniem powoda.
Wyrok ten nie utrzymał się jednak w drugiej instancji. Sąd odwoławczy stwierdził, że nie można traktować wyników prywatnego badania, kwestionowanego przez drugą stronę sporu, jako jednoznacznego dowodu w postępowaniu cywilnym. Podkreślił też, że odmowa poddania się testom DNA przez nastolatka wynikała z jego szczerej obawy przed utratą dotychczasowej tożsamości i niepewną przyszłością. Zdaniem sądowego psychologa chłopak bardzo odczuwał nieobecność ojca oraz ma nadzieję, że jeszcze odbudują relację. W tej sytuacji sąd doszedł do przekonania, że brak zgody małoletniego na badanie genetyczne nie może być podstawą do wyciągnięcia wniosków godzących w dobro dziecka. Zwłaszcza że prokuratura nie przedstawiła dowodów na ojcostwo innego mężczyzny. Bagniewski pozostał więc formalnie ojcem chłopca, ale nie dał za wygraną i złożył skargę do Strasburga, w której przekonywał, że polskie przepisy uniemożliwiły mu skuteczne zaprzeczenie ojcostwa (zarzut naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego).
Trybunał przypomniał, że sąd krajowy nie mógł mieć pewności, czy próbka DNA wykorzystana w badaniu prywatnym faktycznie pochodziła od domniemanego syna Bagniewskiego. Co więcej, sam skarżący przyznał, że w okresie, gdy doszło do zapłodnienia, mężczyzna współżył ze swoją ówczesną żoną i nie wątpił, że jest ojcem dziecka. Kobieta utrzymywała zaś, że z nikim innym nie łączyły jej wówczas intymne relacje. ETPC podkreślił, że na mocy krajowych przepisów nie można zmusić dziecka do przejścia testu DNA, a zgodnie z jego orzecznictwem w celu ochrony interesów małoletniego nie można też zmusić do tego matki. Zdaniem trybunału wyrok polskiego sądu nie był arbitralny, gdyż przyznawał priorytet dobru i emocjonalnej równowadze dziecka. Bagniewski wciąż może podważyć swoje ojcostwo, ale musi najpierw pokazać dowody, że biologicznym rodzicem jest inny mężczyzna. Do naruszenia konwencji więc nie doszło.
Wyrok ETPC z 31 maja 2018 r. w sprawie Bagniewski przeciwko Polsce, skarga nr 28475/14.
