ETPC: Lekarze nie mogą blokować praktyk religijnych pacjenta

Sprawa trafiła przez ETPC w wyniku skargi złożonej przez obywatelkę Litwy Neringi Mockutė, u której zdiagnozowano zespół stresu pourazowego. Następnie Neringa postanowiła rozpocząć zajęcia z medytacji prowadzonym przez ruch religijny Osho. Dwa miesiące później skarżąca została przymusowo hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym. Przyczyną takiego działania miało być załamanie nerwowe oraz ostry stan psychotyczny.

Podczas pobytu w placówce leczniczej, okazało się, że lekarz prowadzący Neringi udzielił wywiadu, który ukazał się w programie dokumentalnym dotyczącym ruchu Osho. W materiale szczegółowo opisał on przypadek skarżącej, lecz jej personalia był zastąpione zostały pseudonimem „Violetta”.

W wyniku tych wydarzeń obywatelka Litwy w 2006 roku pozwała szpital. Jak bowiem wykazały późniejsze opinie biegłych, została ona bezprawnie pozbawiona wolności a pobyt w placówce obywał się z rażącym naruszeniem przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Co więcej, sąd stwierdził, że naruszone zostało jej prawo do prywatności, gdyż nawet pomimo zastosowania pseudonimu w prezentowałem w telewizji publicznej dokumencie, jej tożsamość można było bardzo łatwo zweryfikować. Litewski sąd apelacyjny nie zgodził się jednak z niniejszą argumentacją i uchylił orzeczenie w tym zakresie. Skarżąca, w wyniku takiego obrotu spraw postanowiła złożyć skargę do ETPC wykazując, że naruszone zostało jej prawo do poszanowania życia prywatnego z art. 8 Konwencji o prawach człowieka oraz wolności wyznania określona w art. 9 tego aktu prawnego.

Trybunał przyznał rację skarżącej. Podczas rozprawy wykazano bowiem, lekarz w trakcje jej przymusowego pobytu w szpitalu przekazał mediom oraz rodzinie skarżącej poufne szczegóły dotyczące jej zdrowia psychicznego oraz prywatnego (informacje o diagnozie, leczeniu czy życiu seksualnym). ETPC potwierdził też, że zastosowanie pseudonimu tym przypadku nie uchroniło skarżącej przed możliwością zidentyfikowania jej tożsamości. Jak uznał Trybunał, działania te stanowiły rażące naruszenie przepisów dotyczących ochrony danych osobowych, dobra pacjenta i tajemnicy lekarskiej.

Drugim elementem skargi było wykazanie przez skarżącą, iż podczas 52 dni, kiedy to była izolowana w szpitalu psychiatrycznym, uniemożliwiano jej praktykowanie medytacji. Co więcej, pozostając w zamknięciu, nie mogła także obywać wizyt w centrum ruchu Osho. Jak udało się wykazać skarżącej, w szpitalu dochodziło także do kontrowersyjnych działań lekarzy zmierzających do porzucenia przez nią praktyk religijnych. Zachęcano ją do zmiany wyznania oraz zaprzestania medytacji. Jak uznał ETPC, naciski lekarzy oraz zakaz stosowania praktyk religijnych spowodowały naruszenie wolności wyznania skarżącej i złamania art. 9 Konwencji.

Podstawa prawna

Wyrok ETPC z dnia 27 lutego 2018 w sprawie Mockutė przeciwko Litwie, nr skargi 66490/09