Uprawnionych do zachowku można pozbawić tego prawa, gdy uporczywie nie dopełniają obowiązków rodzinnych lub stale łamią zasady współżycia społecznego. Takie zachowanie trzeba jednak dokładnie opisać w testamencie.
Czy brak kontaktu to wystarczający powód?
Jestem starszą, schorowaną osobą. Mam córkę na stałe mieszkającą w mieście oddalonym o 50 km od miejscowości, w której mam dom. Mimo to nie utrzymuje ze mną żadnych kontaktów od dziewięciu lat. Kilkakrotnie do niej dzwoniłam, lecz nie wpłynęło to na poprawę wzajemnych relacji. Nawet kiedy zawiadomiłam ją o swojej chorobie, to córka nie przyjechała mnie odwiedzić. Podobno uważa, że udzieliłam jej zbyt małego wsparcia finansowego, gdy kupowała mieszkanie. Czy w takiej sytuacji mogę córkę wydziedziczyć?
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do niego m.in. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Do zstępnych zaliczają się m.in. dzieci. Z opisanej w pytaniu sytuacji wynika, że córka nie utrzymuje przez całe lata z matką kontaktów, wykazuje obojętność, nie udziela jej pomocy w trudnych sytuacjach, np. w chorobie. Jest to uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych, o których mowa we wspomnianych przepisach. Stanowi więc wystarczający powód do wydziedziczenia.
Podstawa prawna
Art. 1008 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy ocena matki ma decydujące znaczenie
Od kilku lat stale przebywam i pracuję w Europie Zachodniej. Tam też niedawno założyłem rodzinę. Do mojej matki, która mieszka w Polsce, dzwonię zazwyczaj co dwa tygodnie. Także odwiedzam ją trzy razy w roku, gdy przyjeżdżam do kraju. Zaprosiłem też matkę do siebie i zaproponowałem, że poniosę wszystkie opłaty związane z jej przylotem. Odmówiła, a w czasie ostatnich moich odwiedzin powiedziała, że zastanawia się, czy mnie nie wydziedziczyć, gdyż czuje się opuszczona. Czy może to zrobić?
Jeżeli pełnoletnie dziecko znalazło satysfakcjonującą pracę za granicą i tam na stałe zamieszkało oraz założyło rodzinę, to siłą rzeczy jego kontakty z matką, która pozostała w kraju, stają się rzadsze. Gdy jednak syn albo córka regularnie dzwonią do matki z zagranicy, odwiedzają ją w kraju czy zapraszają do siebie, to nie można im zarzucić, że uporczywie nie dopełniają obowiązków rodzinnych. A to ewentualnie mogłoby stanowić podstawę do skutecznego wydziedziczenia w opisanym przypadku. Każdą sytuację trzeba oceniać indywidualnie. Pełnoletnie dziecko ma prawo szukać swojej szansy na udane życie. Jeżeli znajduje ją w innym państwie i tam realizuje cele zawodowe i osobiste, to ma do tego prawo. Subiektywna ocena matki, że dba o nią zbyt mało i czuje się opuszczona, nie może stanowić w takim przypadku podstawy do skutecznego wydziedziczenia syna.
Podstawa prawna
Art. 1008 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy można pozbawić praw syna, który jest alkoholikiem
Nasz syn od siedmiu lat nie pracuje. Oboje z żoną jesteśmy emerytami. Uważamy, że mógłby znaleźć płatne zajęcie, gdyż jest spawaczem. Jednak nie podejmuje wysiłków, aby znaleźć pracę. Natomiast bez przerwy pije alkohol. Mieszka razem z nami. Po pijanemu często urządza w domu awantury. Wiele razy musieliśmy wzywać policję. Zdarza się, że syn nie ma za co kupić alkoholu i zmusza nas, żebyśmy dawali mu pieniądze. Nie chce słuchać naszych próśb. Czy w takiej sytuacji możemy syna wydziedziczyć?
Przewidują to unormowania kodeksu cywilnego. Zawarte w tym akcie prawnym regulacje stanowią, że spadkodawca może w testamencie pozbawić m.in. zstępnych zachowku, czyli ich wydziedziczyć, jeżeli wbrew woli spadkodawcy postępują upor- czywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. A uzależnienie od alkoholu, unikanie pracy zarobkowej czy wyłudzanie pieniędzy jest właśnie zachowaniem niezgodnym z takimi normami. Tego rodzaju naganne zachowania muszą być stałe i ciągłe. Jeżeli do syna, który tak postępuje, nie trafiają argumenty ani prośby rodziców, to mogą go skutecznie wydziedziczyć.
Podstawa prawna
Art. 1008 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy po pobiciu ojca można stracić zachowek
Córka po stracie pracy nie była w stanie dalej wynajmować mieszkania, więc sprowadziła się z konkubentem do ojca. Wkrótce zaczęło dochodzić do kłótni. Podczas jednej z awantur córka i konkubent dotkliwie pobili ojca. Przyjechało pogotowie ratunkowe i policja. Po pewnym czasie takie incydenty zaczęły się powtarzać. Konflikt znalazł swój epilog w sądzie, który wydał prawomocny wyrok i ukarał córkę z jej konkubentem. Czy ojciec ma podstawy do wydziedziczenia córki?
Jeżeli zstępny dopuści się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób m.in. umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, to może zostać pozbawiony zachowku. Córka za pobicie ojca została ukarana prawomocnym wyrokiem sądu. To oznacza, że sąd uznał ją za winną przestępstwa przeciwko zdrowiu ojca. Zatem doszło do sytuacji, o której mowa we wspomnianych przepisach, co oznacza, że ojciec może wydziedziczyć córkę.
Podstawa prawna
Art. 1008 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy powodem może być brak akceptacji rodzica
Mój ojciec ma dużą firmę. Ja, jego jedyny syn, miałem w przyszłości otrzymać to przedsiębiorstwo w formie darowizny. Najpierw ukończyłem specjalistyczne studia techniczne, a następnie rozpocząłem pracę w rodzinnej firmie. Gdy jednak postanowiłem wstąpić w związek małżeński, ojciec oświadczył, że nie zaakceptuje mojej przyszłej żony i zagroził, że mnie wydziedziczy. Czy z takiego powodu rodzic może skutecznie pozbawić mnie prawa do zachowku?
Wydziedziczenia nie wprowadzono do systemu prawnego po to, żeby spadkodawca mógł wymuszać na bliskiej osobie określone postępowanie, zwłaszcza w sprawach bardzo osobistych, przykładowo decydować o tym, z kim syn powinien wstąpić w związek małżeński. Nie można zawrzeć w testamencie postanowienia, że syn zostaje wydziedziczony, ponieważ wybrał sobie na małżonkę osobę, której nie zaakceptował ojciec. Jeżeli taki zapis znalazłby się w testamencie, to można by go zakwestionować. Spadkodawca nie może swobodnie pozbawiać najbliższych prawa do zachowku. Takie pozbawienie może nastąpić tylko w ściśle określonych przypadkach, czyli wtedy, gdy uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Dlatego nawet w sytuacji, gdy ojciec nie akceptuje małżonki syna, to syn powinien starać się utrzymywać z rodzicem kontakty. Powinien też dążyć do jak najlepszego wypełniania obowiązków rodzinnych wobec ojca.
Podstawa prawna
Art. 1008 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy z testamentu powinna wynikać przyczyna
Postanowiłem wydziedziczyć pełnoletniego syna, który odmawia utrzymywania ze mną kontaktów, mimo że ja wywiązywałem się z rodzicielskich obowiązków. Syn mieszka w tym samym mieście, jednak nie odbiera moich telefonów ani nie odpowiada na listy, w których proszę o spotkanie. Czy w testamencie powinienem przedstawić powody pozbawienia syna zachowku?
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Musi to być jedna z przyczyn wymienionych w przepisach kodeksu cywilnego, żeby wydziedziczenie było skuteczne. Spisując jednak testament, nie trzeba posługiwać się dosłownie sformułowaniami zawartymi w kodeksie cywilnym, dotyczącymi powodów wydziedziczenia. Można opisać zaistniałą sytuację własnymi słowami. Istotne jest to, żeby nie było wątpliwości, a przyczyna pozbawienia zachowku jednoznacznie wynikała z testamentu.
Podstawa prawna
Art. 1009 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy można wydziedziczyć mimo przebaczenia
Matka miała żal do syna, że nie wywiązuje się wobec niej z obowiązków rodzinnych. Sporządziła testament, w którym go wydziedziczyła. Jednak po przyjściu na świat wnuka syn zaprosił matkę do siebie w odwiedziny. Ta zaproszenie przyjęła i przebaczyła synowi. Czy wciąż istnieje prawny powód do wydziedziczenia?
Z kodeksu cywilnego jasno wynika, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Ponadto przepisy stanowią, że jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, to przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Warto w tym przypadku przypomnieć uchwałę SN z 14 czerwca 1971 r. (sygn. akt III CZP 24/71). Stwierdzono w niej, że gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy, to wydziedziczenie jest bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło.
Podstawa prawna
Art. 1010 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy można podważyć testament
Dowiedziałem się, że matka mnie wydziedziczyła. Uważam, że nie miała do tego podstaw. Czy mogę podjąć działania prawne, by podważyć dokument, z którego wynika wydziedziczenie?
Jeżeli osoba pozbawiona prawa do zachowku nie zgadza się z zaistniałą sytuacją, to może dochodzić swoich praw przed sądem. Jednak podczas postępowania sądowego musi udowodnić swoje racje. Zgodnie z kodeksem cywilnym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Przykładowo córka wydziedziczona z powodu uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych będzie musiała udowodnić, że jednak kontaktowała się z matką, odwiedzała ją w szpitalu, wzywała w razie potrzeby lekarza do domu itp. Córka może powołać świadków, przedstawić dokumentację medyczną itp.
Podstawa prawna
Art. 6 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).