Sąd orzekł separację zamiast rozwodu. Dlaczego i kiedy jest to możliwe? [PRZYKŁAD]

„Dogmaty wiary mogą być w taki sposób postrzegane przez osoby wyznające daną religię, że będą stanowiły uzasadnioną przyczynę odmowy wyrażenia przez małżonka niewinnego zgody na rozwód” - przypomniał Sąd Apelacyjny w Krakowie. Zdaniem sądu trzeba jednak zbadać czy jest to rzeczywista przyczyna. Czy sąd może w takiej sytuacji orzec separację? Jakie są warunki i przepisy w tym zakresie?

Separacja zamiast rozwodu? Sąd może uwzględnić brak zgody małżonka

Mąż wniósł do sądu pozew o rozwód bez orzekania o winie. Jednak zdaniem żony nie było podstaw do takiego orzeczenia, ponieważ nie nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Kobieta przekonywała, że bardzo kocha męża i nawet osłabiona więź fizyczna nie może przekreślać wielu lat wspólnego pożycia. Chciała ratować związek ze względu na dobro rodziny. Pozwana nie mogła zgodzić się na rozwód z uwagi na jego sprzeczność z własnym sumieniem i dogmatami wiary katolickiej.

W toku procesu powód wniósł o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy pozwanej. Ta nie wyraziła zgody na rozwód, ale zgodziła się na orzeczenie separacji.

Sąd okręgowy orzekł separację pomiędzy stronami z winy powoda, uznając że powództwo o rozwiązanie małżeństwa stron przez rozwód jest niezasadne Zasadne – zdaniem sądu - było jednak orzeczenie separacji. Sąd wskazał, że w sprawie to powód jest wyłącznie winny rozpadu pożycia. Materiał dowodowy pozwalał zaś na stwierdzenie, że pomiędzy małżonkami doszło do zupełnego rozkładu pożycia. Wszystkie trzy więzi świadczące o wspólnym pożyciu małżeńskim zostały bowiem zerwane. Jeśli chodzi o winę, to sąd wskazał, że pozwana była osobą dominującą w związku, jednak powód miał tę świadomość i nie przeszkadzał mu charakter żony. Według sądu pozwana nie ponosiła winy za rozkład pożycia. Mimo, iż żona podejrzewała męża o zdradę, to próbowała ratować małżeństwo.

Sąd okręgowy uznał ponadto, że nie można stwierdzić, aby odmowa zgody na rozwód była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Dla pozwanej kwestia wiary była zawsze bardzo ważna. Sąd okręgowy przypomniał, iż dogmaty wiary katolickiej co do zasady wykluczają możliwość orzekania rozwodów. Osoba rozwiedziona nie może przyjmować komunii, ponieważ nie dostanie rozgrzeszenia. Jak ocenił sąd, orzeczenie separacji nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, skoro nawet pozwana wyraża na nią zgodę. Separacja nie jest też sprzeczna z dobrem małoletniego syna stron.

Sąd: Przekonania religijne mogą uzasadniać brak zgody na rozwód

Powód złożył apelację, w której wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa stron przez rozwód z winy pozwanej. Pozwana wniosła odpowiedź na apelację, w której domagała się jej oddalenia.

Sąd Apelacyjny w Krakowie przypomniał, iż rozwód nie jest dopuszczalny – w zakresie przesłanek znajdujących zastosowanie w sprawie - jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że małżonek niewinny wyrazi zgodę na rozwód, albo brak zgody na rozwód małżonka niewinnego zostanie uznany za sprzeczny z zasadą współżycia społecznego. Regułą jest zatem brak zgody na rozwód, a wyjątkiem jest udzielenie zgody lub przełamanie braku zgody małżonka niewinnego.

„Być może treść art. 56 § 3 kro jest niewłaściwa w obliczu zmian jakie zachodzą w społeczeństwie, w szczególności oceny instytucji małżeństwa i rozwodu. Dopóki jednak ustawodawca nie zmieni ww. przepisu to zadaniem sądów jest analiza przesłanek ww. przepisu” – podkreślił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 5 kwietnia 2023 r. (sygn. I ACa 1034/21).

„Dogmaty wiary mogą być w taki sposób postrzegane przez osoby wyznające daną religię, że będą stanowiły uzasadnioną przyczynę odmowy wyrażenia przez małżonka niewinnego zgody na rozwód” – czytamy w uzasadnieniu.

„Natomiast niewątpliwie rolą sądów orzekających jest ustalenie, czy wskazana przez małżonka niewinnego przyczyna braku zgody na rozwód jest rzeczywistą przyczyną, czy tylko pretekstem wykorzystanym w procesie rozwodowym. W stanie faktycznym sprawy prowadziło to do konieczności ustalenia, czy istotnie pozwana jest osobą dla której kanony wyznawanej przez nią religii są istotne w życiu codziennym, czy też stanowią one jedynie pretekst, który miał uzasadnić brak zgody na rozwód” – przypomina sąd.

Sąd stwierdził, że kobieta jest osobą głęboko religijną. Przy takim zaś ustaleniu – zdaniem sądu - nie można uznać, aby brak zgody pozwanej na rozwód z uwagi na jej przekonania religijne był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Z tego powodu sąd oddalił apelację w zakresie uznania powoda za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia oraz orzeczenia separacji a nie rozwodu - jako bezzasadną.

Mąż chce rozwodu, żona separacji. Jakie są przepisy?

Takie przypadki mogą mieć miejsce na przykład, gdy między małżonkami istnieje zupełny rozkład pożycia, ale nie jest on trwały. Sąd nie może wówczas orzec rozwodu, ale może orzec o separacji. Podobnie jest w sytuacji, gdy z innych przyczyn rozwód nie jest prawnie dopuszczalny (ze względu na dobro małoletnich dzieci czy zasady współżycia społecznego).

Czasami brak zgody na rozwód ma znaczenie

Warto pamiętać, iż rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Z reguły uzasadniony brak zgody na rozwód ze względów religijnych nie jest uznawany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Pamiętajmy jednak, iż wszystko zależy od konkretnej sytuacji.

Rozwód a separacja. Jest ważna różnica

Różnic pomiędzy rozwodem a separacją jest kilka, jednak ta najbardziej istotna, dotyczy możliwości zawarcia kolejnego związku małżeńskiego. Tylko rozwód pozwala na kolejny ślub cywilny. W przypadku separacji nie można zawrzeć nowego małżeństwa.