Czy zasiłek pogrzebowy wystarczy na pochówek? Ile wynosi, komu się należy i jak go uzyskać?

Co to jest zasiłek pogrzebowy?

Zasiłek pogrzebowy to jednorazowe i niepodlegające zwrotowi świadczenie pieniężne, którego celem jest pokrycie choćby części kosztów związanych z pochówkiem bliskiej osoby. Może być on przeznaczony na zakup trumny, urny, opłacenie mszy żałobnej lub Mistrza Ceremonii Pogrzebowej, kwiaty, transport lub opłaty cmentarne. Co ważne, zasiłek przysługuje bez względu na to, czy pogrzeb ma charakter religijny czy świecki, z tradycyjną trumną czy z kremacją, a także jak rozbudowana jest forma ceremonii.

Zasiłek pogrzebowy najczęściej wypłacany jest przez ZUS. Wypłaty może dokonać jednak także KRUS lub MSWiA. Od czego to zależy? KRUS będzie właściwy do wypłaty zasiłku w przypadku rolników i członków ich rodzin, zaś MSWiA – zmarłych emerytów i rencistów policyjnych oraz ich najbliższych. ZUS pokryje koszty pogrzebu dla pozostałych osób.

Komu należy się zasiłek pogrzebowy, a kto go nie dostanie?

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w przypadku śmierci:

• ubezpieczonego;
• osoby pobierającej emeryturę lub rentę;
• osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, ale spełniała warunki do ich pobierania;
• członka rodziny ubezpieczonego lub osoby pobierającej emeryturę lub rentę tj. ich małżonka, rodziców, ojczyma, macochy, dzieci przysposobionych i umieszczonych w rodzinie zastępczej, innych dzieci, które zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie, rodzeństwa, dziadków, wnuków oraz osoby, nad którymi ustanowiono opiekę prawną;
• ubezpieczonego, po ustaniu ubezpieczenia, ale tylko wtedy, gdy śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego.

Drugą i zarazem najważniejszą przesłanką ubiegania się o zasiłek pogrzebowy jest faktyczne pokrycie kosztów pochówku. Nie wystarczy zatem bliska relacja ze zmarłym, czy uczestnictwo w pogrzebie. Niezbędne jest udokumentowane opłacenie faktur lub rachunków za pogrzeb. O tym, że stosunki łączące ze zmarłym nie są najważniejsze, świadczy też fakt, że zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związkowi wyznaniowemu.

Ile wynosi zasiłek pogrzebowy?

Wysokość zasiłku pogrzebowego określona została w art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z jego treścią do końca 2025 toku wynosi on 4000 zł. 1 stycznia 2026 roku wchodzi zaś w życie długo oczekiwana nowelizacja ustawy, podnosząca wysokość zasiłku pogrzebowego do 7000 zł. Jest to odpowiedź ministerstwa pracy i polityki społecznej, które przygotowało projekt nowelizacji, na zwiększające się koszty pochówku w Polsce. Jak pokazują dane, w 2024 roku wynosiły one bowiem średnio od 11,3 tys. do 13,3 tys. w przypadku tradycyjnego pogrzebu, aż do średnio 12,4 tys. do 14,3 tys. w razie kremacji.

Ustawodawca wprowadził także waloryzację świadczenia. Jeżeli inflacja w roku poprzednim przekroczy 5 proc., wówczas zasiłek pogrzebowy będzie podlegać waloryzacji od dnia 1 marca o średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, który ogłaszany jest w Monitorze Polskim przez Prezesa GUS.

Jaki zasiłek będzie należał się uprawnionym w sytuacji, gdy zgon nastąpił w 2025, a pochówek w 2026 roku? Zgodnie z wprowadzanymi przepisami o wysokości zasiłku pogrzebowego decydować będzie data śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.

Zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu

Nowelizując przepisy dotyczące zasiłku pogrzebowego, ustawodawca poza zwiększeniem wysokości świadczenia i jego waloryzacją, wprowadził jeszcze jedną bardzo istotną zmianę. Chodzi o dodanie w ustawie o pomocy społecznej art. 40 ust. 1a, który przewiduje tzw. zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu. Może on zostać wypłacony osobie, która pokryła koszty pogrzebu, a nie przysługuje jej zasiłek pogrzebowy po osobie zmarłej lub w razie, gdy koszty związane z pogrzebem były nadzwyczajne, trudne do przewidzenia i niemożliwe do pokrycia z zasiłku pogrzebowego.

Dla kogo zatem jest zasiłek celowy? Wskazuje się, że będą mogli z niego skorzystać m.in. teściowie, którzy zdecydują się pokryć koszty pogrzebu zięcia lub synowej, a którzy w świetle art. 77 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie mają prawa do zasiłku pogrzebowego. Przyznanie zasiłku uzależnione jest wprawdzie od spełnienia szeregu warunków i przedstawienia wielu dokumentów, jednak daje szansę na zwrot pieniędzy osobom, które w praktyce często partycypują w kosztach pochówku.

Jak uzyskać zasiłek pogrzebowy?

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy, trzeba złożyć stosowny wniosek i załączyć do niego odpowiednie dokumenty tj.:

• odpis skrócony aktu zgonu, a jeśli ubezpieczyciel ma sam pobrać taki dokument, konieczne jest podanie danych osoby zmarłej (imię, nazwisko, PESEL lub datę i miejsce urodzenia, datę i miejsce zgonu);
• oryginalne faktury i rachunki, potwierdzające poniesione koszty pogrzebu, a jeżeli złożenie oryginału nie jest możliwe – kopie potwierdzone za zgodność z oryginałem;
• potwierdzenie ubezpieczenia zmarłego;
• potwierdzenie pokrewieństwa ze zmarłym, chyba że wnioskodawca nie jest członkiem rodziny zmarłego.

Wniosek wraz z załącznikami należy złożyć w instytucji ubezpieczeniowej, do której zgłoszony był zmarły. W praktyce o zasiłek pogrzebowy wnioskują najczęściej zakłady pogrzebowe, które po uzyskaniu pełnomocnictwa odciążają bliskich we wszystkich formalnościach.

Warto podkreślić, że zasiłek pogrzebowy jest jednym z tych świadczeń, którego uzyskanie nie może zostać załatwione elektronicznie. O ile bowiem możliwe jest złożenie wniosku za pośrednictwem np. PUE ZUS, o tyle załączniki muszą już zostać dostarczone w tradycyjnej formie. Mimo że Rada Ministrów po raz kolejny zamierza zająć się zmianami w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, chcąc m.in. skrócić termin na wypłatę zasiłku z 30 do 14 dni, to jednak nie przewiduje nowelizacji przepisów o sposobie składania wniosków.

Kiedy ubiegać się o zasiłek pogrzebowy?

Trzeba pamiętać, że prawo do otrzymania zasiłku pogrzebowego jest ograniczone czasowo. Zgodnie z przepisami wygasa ono w razie niezłożenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której przysługuje. W wyjątkowych wypadkach termin ten może rozpocząć swój bieg od chwili pogrzebu. Dotyczy to sytuacji, gdy zwłoki zostały odnalezione później lub zidentyfikowanie zmarłej osoby nie było możliwe albo z innych przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej nie można było złożyć wniosku w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci. Przy czym okoliczność taką należy potwierdzić zaświadczeniem policji lub prokuratury, odpisem zupełnym aktu zgonu albo innym dokumentem potwierdzającym te wyjątkowe okoliczności.