Wierzytelności nabyte przez dłużnika przed ogłoszeniem upadłości mogą być potrącane z wzajemnej wierzytelności bez ograniczeń. Jakie jednak warunki powinny być spełnione, żeby dokonywać takich potrąceń?
Dopuszczalność potrącenia wierzytelności nabytych w ciągu roku przed dniem ogłoszenia upadłości zależy od tego, czy ich nabywca miał świadomość istnienia okoliczności stanowiących podstawę ogłoszenia upadłości. Jeżeli w czasie nabywania wierzytelności zainteresowany nie wiedział o sytuacji finansowej upadłego, która dała podstawę do ogłoszenia upadłości, to nie można mu odmówić potrącenia, nawet gdy dowiedział się o tym po nabyciu, ale jeszcze przed ogłoszeniem upadłości.
W doktrynie prawa oraz w orzecznictwie sądowym istniały odmienne interpretacje skutków prawnych złożenia oświadczenia o potrąceniu dokonanego w ciągu roku przed ogłoszeniem upadłości. Wynikało z tego, że zgodnie z zasadami przyjętymi w art. 498–505 kodeksu cywilnego, wspomniane oświadczenie staje się skuteczne z chwilą dojścia do adresata, czyli wierzyciela, a zarazem dłużnika potrącającego – i ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Wątpliwości w tym zakresie rozwiała uchwała składu siedmiu sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 4 września 2013 r. (sygn. akt III CZP 26/13). Zgodnie z nią, oświadczenie o potrąceniu złożone przed dniem ogłoszenia upadłości przez jego dłużnika, który nabył wierzytelność w drodze przelewu w okresie roku przed takim ogłoszeniem – wiedząc o istnieniu do niego podstaw – nie powoduje umorzenia wierzytelności. Sąd Najwyższy wskazał, że przepisy ustawy – Prawo upadłościowe modyfikują warunki skorzystania z potrącenia określone w kodeksie cywilnym. Złożenie oświadczenia o potrąceniu będzie miało charakter warunkowy. Natomiast jego skuteczność będzie zależała od tego, czy upadłość zostanie ogłoszona po upływie roku od nabycia wierzytelności, przy założeniu, że wzajemny wierzyciel miał świadomość istnienia podstaw do ogłoszenia upadłości.
Agata Okorowska, radca prawny z Kancelarii Prawnej Law-Taxes.pl we Wrocławiu