Pani Marzena jest szczęśliwą matką. – Sama wychowywałam dziecko, jego ojciec nigdy się do niego nie przyznał, jeszcze przed urodzeniem stwierdził, że nie chce mieć ze mną ani z moim dzieckiem nic wspólnego. Dlatego w akcie urodzenia wpisałam, że ojciec jest nieznany. Minęło kilka lat i nic się w tej sprawie nie zmieniło. W najbliższym czasie zamierzam wyjść za mąż. Przejmę nazwisko męża i chciałabym, żeby także moja córka mogła tak się nazywać. Czy automatycznie przejmie jego nazwisko, czy muszę dopełnić szczególnych formalności? Co powinien zrobić mój przyszły mąż? Zastanawiam się też, czy to, że biologiczny ojciec jest nieznany, może mieć znaczenie – pisze czytelniczka
Wydaje się, że w opisanej przez panią Marzenę sytuacji nie powinno być problemem przysposobienie dziecka przez przyszłego męża. Kodeks rodzinny stanowi, że przysposobić dziecko może osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, ponadto jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że może należycie wywiązywać się z obowiązków rodzica. Mówiąc inaczej – jeśli przyszły małżonek nie ma problemów natury psychicznej, które mogłyby sprawiać, że nie będzie w stanie pełnić opieki nad dzieckiem, może stać się przysposabiającym. Pani Marzena powinna pamiętać, że jej partner musi również posiadać opinię kwalifikacyjną i ukończyć szkolenie organizowane przez ośrodek adopcyjny.
Co więcej, między wybrankiem naszej czytelniczki a jej córką powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. Jest to jednak zapis dość dowolny, ponieważ kodeks w żaden sposób nie sugeruje, jaka ona powinna być. Tu z pomocą może przyjść orzecznictwo sądowe. Według postanowień sądu najważniejsze jest dobro dziecka, wiek jest czynnikiem drugorzędnym.
Nie można też zapominać, że aby doszło do przysposobienia, potrzebna jest zgoda obojga rodziców dziecka. Sytuacja wygląda inaczej, jeśli zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej, porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody lub – jak w przypadku opisanym przez panią Marzenę – są nieznani. Skoro ojciec biologiczny nie uznał dziecka, nie jest konieczne uzyskanie jego zgody. Również w przyszłości, gdyby np. ojciec przyznał się do dziecka, nie będzie miało to wpływu na przysposobienie przez obecnego partnera. Przysposobienie ma charakter bezterminowy, czyli nie wygasa w momencie, w którym dziecko osiąga pełnoletność.
Jeśli nie ma żadnych wymienionych przeszkód, wystarczy złożyć w sądzie opiekuńczym właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka lub męża wniosek o przysposobienie. Powinna się w nim znaleźć adnotacja, że przysposobienie ma pełny charakter. Potrzebne będą również odpisy aktu urodzenia dziecka, aktu małżeństwa, a także dokumenty poświadczające zdolność do opieki – zaświadczenie o dochodach męża czy odpis z księgi wieczystej. Przy zmianie nazwiska córki w postanowieniu sądowym musi znaleźć się dyspozycja do urzędu stanu cywilnego o nadanie dziecku nowego nazwiska. Konieczne będzie też wydanie nowego aktu urodzenia.
Nasza czytelniczka nie pisze, ile lat ma jej córka. Może mieć to znaczenie przy przysposobieniu. Jeśli skończyła 13 lat, to musi ona wyrazić na nie zgodę. Jeśli jest młodsza, również sąd może wziąć pod uwagę jej zdanie, jeśli tylko uzna, że jest w stanie pojąć, co oznacza przysposobienie.
Uwaga! Kodeks rozróżnia trzy stopnie przysposobienia, które różnią się natężeniem powstałych więzi rodzinnych i wynikających z nich skutków prawnych. Czyli np. obowiązkami w stosunku do rodziny przysposabiającego czy obowiązkami alimentacyjnymi. Warto też podkreślić, że nie można rozwiązać przysposobienia całkowitego, taka decyzja jest podjęta na całe życie. Inaczej wygląda sytuacja przy przysposobieniu pełnym i niepełnym.
Wniosek o przysposobienie nie podlega opłacie
Trzy stopnie przysposobienia
● Przysposobienie niepełne oznacza, że stosunek rodzinny powstaje wyłącznie między przysposabiającym a przysposabianym. Nie rozciąga się na krewnych przysposabiającego, jednakże i w tym wypadku skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego. Dziecko jest nadal związane z biologicznymi krewnymi. Ten stan może zostać przekształcony w przysposobienie pełne lub zostać rozwiązany, o ile nie ucierpi na tym dobro dziecka. W praktyce występuje dosyć rzadko.
● Przysposobienie pełne inaczej zwane jest rozwiązywalnym. Przysposabiany staje się członkiem rodziny przysposabiającego, a zerwane zostają więzy prawne z dotychczasową rodziną. Przysposobione dziecko nabywa takich praw, jak gdyby było naturalnym dzieckiem, a to oznacza, że powstają obowiązki alimentacyjne i wzajemne prawa. Zazwyczaj orzekane jest wówczas, gdy rodzice biologiczni zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.
● Przysposobienie całkowite, inaczej nierozwiązywalne. To najdalej idąca forma przysposobienia. Może do niej dojść wyłącznie wtedy, jeśli rodzice dziecka wyrażą przed sądem opiekuńczym zgodę na przysposobienie w przyszłości bez wskazania konkretnej osoby przysposabiającej (tzw. zgoda blankietowa), jeśli są nieznani lub nie żyją.
Podstawa prawna
Art. 114–127 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583). Art. 585–589 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101).