Czy władze cmentarza mogą mi zakazać wystawienia konkretnego pomnika – pyta pan Jan. Zwłoki jego ojca zostały pochowane w obrządku katolickim i spoczęły na katolickim cmentarzu. Problem zaczął się, gdy archidiecezja zauważyła, że nagrobek będzie pozbawiony religijnej symboliki.
– Ojciec nie należał do osób szczególnie pobożnych, ale chciał być pochowany na tym cmentarzu, choć niedaleko jest też komunalny – tłumaczy pan Jan. – Jedyne, co naprawdę kochał, to był jego pies. Pomnik miał być tego symbolem. Tak naprawdę nic wielkiego, zwykła biała płyta i leżący pies. Jednak archidiecezja nie wyraziła na to zgody – opowiada czytelnik i zastanawia się, czy ma szansę wygrać spór w sądzie.
W opisanej sytuacji skarga do sądu na niewiele się zda, bo – zgodnie z przepisami – kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do posiadania cmentarzy grzebalnych i sprawowania nad nimi zarządu. Ten zarząd należy do ich spraw własnych. W związku z tym to one decydują o wyglądzie cmentarza, formie nagrobków, rodzaju sprawowanych obrzędów religijnych. A państwo tę autonomię i
niezależność szanuje.
Zasadniczo każda nekropolia (zarówno cmentarz wyznaniowy, jak i komunalny) posiada regulamin, w którym znajdują się zapisy mówiące o tym, że wszelkie prace przy grobach wymagają zgłoszenia w kancelarii cmentarza i uzyskania na nie stosownej zgody administratora. Warto jednak wiedzieć, że nawet brak regulaminu nie uniemożliwi właścicielowi cmentarza wykonywania
prawa własności.
Przy pochówku na cmentarzu wyznaniowym
rodzina zmarłego musi liczyć się z wieloma ograniczeniami. Jeśli chodzi o pomnik, to musi on być dostosowany do charakteru i powagi miejsca. A także nawiązywać do symboliki religijnej (jeśli takie jest życzenie zarządcy cmentarza).
Nieco inaczej jest na cmentarzach komunalnych, bo te znajdują się pod zarządem gmin (wojewodów, burmistrzów lub prezydentów miast). W związku z tym wznoszone tam grobowce nie muszą mieć żadnego związku z religią, choć mogą mieć związek z każdą, a nie tylko katolicką. Nie oznacza to jednak, że na cmentarzu komunalnym można postawić wszystko, co się chce, bo i tutaj na prace przy grobie trzeba mieć zgodę zarządcy. A gmina może jej nie udzielić, jeśli uzna, że pomnik narusza powagę miejsca.
Sprawa przedstawia się jeszcze inaczej w miejscowościach, w których nie ma cmentarza komunalnego. W takiej sytuacji zarząd cmentarza wyznaniowego jest zobowiązany umożliwić pochówek osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących, i to bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Przepisy mówią wyraźnie, że zwłoki takich osób powinny być przez zarząd cmentarza traktowane na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, a w szczególności pod względem wyznaczenia miejsca cmentarnego, właściwego ceremoniału pogrzebowego i wznoszenia „stosownych” nagrobków. Jednak pan Jan także i w tej sytuacji miałby problem z zarządcą cmentarza, a to ze względu na to, że jego ojciec nie należał do innego wyznania, ani nie był ateistą. Jego pogrzeb był przecież katolicki.
Sąd nic tu nie pomoże
W lutym br. Sąd Najwyższy zajął się sprawą mężczyzny, który toczył spór o pomnik własnego projektu z archidiecezją łódzką. Nagrobek przedstawiał splecione ciała mężczyzny i kobiety przysłonięte całunem. Dla skarżącego były one symbolem miłości, a ich ułożenie symbolizowało znak krzyża. Archidiecezja łódzka nie dostrzegła jednak religijnej symboliki. Co więcej, uznała, że pomnik może obrażać bliskich tych, którzy spoczywają na cmentarzu i budzić niezdrową ciekawość, która w miejscu takim jak cmentarz jest niepotrzebna.
Sąd Najwyższy nie opowiedział się za żadną ze stron. Orzekł tylko, że rozdział kościoła od państwa uniemożliwia mu ingerencję w autonomiczne decyzje kościoła. Cmentarz wyznaniowy pozostaje pod jurysdykcją władz kościelnych, a te same mają prawo decydować, co wolno na cmentarzu, a czego nie.
Jeszcze przed zakończeniem sporu mężczyzna ekshumował zwłoki żony i przeniósł je na cmentarz ewangelicko-augsburski, który wyraził zgodę na nagrobek w tej formie.
Spór jednak wcale się nie skończył. Sprawa trafiła do Trybunału Konstytucyjnego, bo łodzianin jest przekonany, że archidiecezja i kuria naruszyły jego dobro osobiste, jakim jest kult pamięci zmarłej żony. Zdaniem ekspertów szanse na zwycięstwo ma jednak niewielkie.
Źródło: wyrok SN z 6 lutego 2015 r., sygn. akt II CSK 317/14
Podstawa prawna
Art. 24 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską (Dz.U. z 1998 r. nr 51, poz. 318). Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP (Dz.U. z 2013 r. poz. 1169 ze zm.). Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2005 r. nr 231, poz. 1965 ze zm.). Ustawa z 31 stycznia 1959 o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2011 r. nr 118, poz. 687 ze zm.). Rozporządzenie ministra infrastruktury z 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca grzebalne (Dz.U. z 2008 r. nr 48 poz. 284).
Subskrybuj nas na Youtube
