Subskrybuj nas na Youtube
Osoby zobowiązane do nadzoru małoletniego, który nie ukończył lat 13, są odpowiedzialne za wyrządzone rzez niego szkody.
Do jakiego wieku dziecko nie odpowiada za swoje czyny – pyta pani Agata. – Czy mogę żądać naprawienia szkód wyrządzonych przez dwunastolatka – zastanawia się czytelniczka.
Ograniczenie odpowiedzialności małoletniego młodszego niż lat 13 jest wyrazem przekonania, że ze względu na stopień rozwoju psychofizycznego nie jest on w stanie właściwie kierować swoim postępowaniem. W rzeczywistości nie da się wyznaczyć wyraźnej granicy wieku, od której powinien ponosić pełną odpowiedzialność za swoje czyny. Uzyskiwanie stanu dojrzałości fizycznej i umysłowej przez dziecko jest procesem ciągłym. Osoby niepełnoletnie zazwyczaj nie posiadają majątku, ani dochodów, z których można by dochodzić odszkodowania. Wyłączając ich odpowiedzialność, jednocześnie obciąża się nią za wyrządzone przez nich szkody inne osoby, choć niekoniecznie rodziców. Odpowiedzialny jest ten, kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do opieki nad małoletnim. Może to być rodzic, ale czasem np. opiekunka. Dodatkowym warunkiem przypisania odpowiedzialności takim osobom jest wykazanie, że nie wykonywały obowiązku nadzoru należycie, albo że szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu tegoż nadzoru.
Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nie ogranicza się do małoletniego, który nie ukończył lat 13. Wyłączenie winy uzasadniać będzie bowiem stan psychiczny lub cielesny takiej osoby. Oczywiście może pojawić się praktyczna wątpliwość, czy małoletniemu, który ukończył 13 lat, można przypisać winę za wyrządzenie szkody. I pytanie kolejne: na kim spoczywa ciężar udowodnienia, czy działał z należytym rozeznaniem. Przeważa pogląd, że ciężar taki spoczywa na małoletnim pozwanym.
Co jednak może zrobić poszkodowany, gdy okaże się, że nie ma osób zobowiązanych do nadzoru lub wprawdzie osoby takie są, ale nie można od nich uzyskać naprawienia szkody? W takich sytuacjach może dojść do „powrotu” odpowiedzialności osoby nie odpowiedzialnej za szkodę z powodu wieku, stanu psychicznego lub cielesnego.
Poszkodowany może wówczas żądać naprawienia szkody od bezpośredniego sprawcy, jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego. W pierwszym rzędzie trzeba porównać stan majątkowy poszkodowanego i sprawcy, a dalej także postać i zakres szkody, zdolności zarobkowe sprawcy i poszkodowanego, ich wiek, konieczne wydatki na naukę lub leczenie, stan rodzinny. Dopiero pozytywne rozpatrzenie tych przesłanek doprowadzi do możliwości dochodzenia naprawienia szkody od bezpośredniego sprawcy.
Podstawa prawna
Art. 426–428 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).