Subskrybuj nas na Youtube
Gdy do ZUS o potrącenia ze świadczeń zwracali się jednocześnie i komornik, i urząd, pieniądze zamiast do nich często trafiały do depozytu. Teraz tak nie będzie. Organ rentowy łatwiej ustali, komu od razu je wypłaci.
/>
/>
Istotne zmiany dotyczące egzekucji, a dokładniej zbiegu egzekucji komorniczych i administracyjnych, weszły w życie 8 września 2016 r. Zaszły przede wszystkim w procedurze cywilnej, ale wiążą się z nimi modyfikacje innych ustaw, w tym ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Pisaliśmy o tym w DGP nr 174 z 8 września 2016 r. Sami emeryci i renciści nie odczują zmian, ale warto spojrzeć na nie z punktu widzenia wierzycieli, którzy próbują odzyskać swoje należności od osób, których jedynym dochodem są świadczenia z ZUS. Nowe przepisy mogą im to ułatwić.
Zasada pierwszeństwa zamiast sądu
Nowe brzmienie przepisów ustawy emerytalnej regulujących kwestie potrąceń z emerytur i rent związane jest właśnie ze zmianami, których dokonano w procedurze cywilnej. Przypomnijmy tylko, że dotyczyły one zbiegu egzekucji sądowej (prowadzonej przez komornika) i administracyjnej (prowadzonej np. przez naczelnika urzędu skarbowego). Inaczej niż dotychczas dalszą egzekucję prowadzi łącznie ten podmiot (komornik bądź naczelnik), który jako pierwszy dokonał zajęcia, a wtedy gdy nie można ustalić tego pierwszeństwa - organ, który egzekwuje wyższą zaległość z tego samego świadczenia. Do tej pory, jeśli w zbiegu uczestniczył komornik sądowy i jakiś administracyjny organ egzekucyjny, to organ właściwy do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji wyznaczał sąd. Automatycznie wiązało się to z wstrzymaniem czynności egzekucyjnych, a co za tym idzie – przedłużało w sposób realny postępowanie egzekucyjne. Obecna zmiana pociągnęła za sobą konieczność zmian w ustawie emerytalnej.
Wstrzymanie czynności egzekucyjnych w związku ze zbiegiem egzekucji przekładało się również na pewne obowiązki po stronie podmiotu, który dokonywał z niego dopuszczalnych ustawowo potrąceń. Takim podmiotem w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych jest ZUS, który na wezwanie organu egzekucyjnego (np. komornika) pomniejsza rentę lub emeryturę o żądaną kwotę. Dotychczas w każdym przypadku zbiegu komorniczego i administracyjnego ZUS wstrzymywał realizację potrąceń do czasu uzyskania decyzji sądu co do dalszego prowadzenia egzekucji.
Zamrożone kwoty
W nowym stanie prawnym zbieg egzekucji nie wstrzymuje już czynności egzekucyjnych, wierzyciele emerytów i rencistów mają więc szansę na szybsze odzyskanie pieniędzy. Organ rentowy nie ma podstaw do złożenia podlegających potrąceniu kwot do depozytu. Jeśli wysokość zajętego świadczenia nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich długów, to ZUS kieruje się wprowadzoną przez ustawodawcę kolejnością realizowania potrąceń, tożsamą z zasadą wyboru organu do prowadzenia łącznej egzekucji, a zatem na rzecz tego organu, który dokonał zajęcia jako pierwszy bądź dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie.
Nie powinno budzić wątpliwości, że szybszy tryb rozstrzygania o zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej skróci czas tej czynności, co pozwoli wierzycielom na szybsze i sprawniejsze odzyskanie swoich należności. Wstrzymanie czynności egzekucyjnych i przekazywanie zajętej emerytury lub renty do depozytu do czasu rozstrzygnięcia zbiegu w praktyce znacznie przedłużało trwającą egzekucję. W efekcie tracili wszyscy – świadczeniobiorcom pomniejszano emerytury lub renty, ale wierzyciele nie otrzymywali tych kwot. Z chwilą złożenia do depozytu pieniędzmi nie mógł zarządzać także sam ZUS. Po zmianach depozyt będzie wykorzystywany zdecydowanie rzadziej, co powinno przełożyć się na większą skuteczność w odzyskaniu długu przez wierzycieli.
Kiedy jednak zostaje
Depozyt nie znika zupełnie. Mimo braku zmian w procedurze cywilnej w zakresie zbiegu samych egzekucji sądowych, czyli prowadzonych tylko przez komorników, zmiany takie wprowadzono w ustawie emerytalnej. Zmodyfikowany art. 140 wskazuje sposób działania organu rentowego, przewidując, że ZUS przekazuje potrącone kwoty dopiero po uzyskaniu postanowienia wskazującego komornika sądowego właściwego do dalszego prowadzenia egzekucji. Do czasu uzyskania tego postanowienia kwoty te pozostaną w depozycie ZUS. Do tej pory środki z zajętego świadczenia pozostawały w depozycie do czasu uzyskania, nazwanego dość enigmatycznie, rozstrzygnięcia właściwego organu egzekucyjnego. Teraz ZUS powinien uzyskać postanowienie o wyznaczeniu właściwego komornika. Nie do końca jednak jest jasne, kto je wydaje. Zapewne będzie to komornik. Zmiana de facto dotyczy więc zastąpienia bliżej nieokreślonego rozstrzygnięcia konkretną formą tego rozstrzygnięcia w postaci postanowienia. Teoretycznie pozwoli to usunąć dotychczasowe niejasności w tym zakresie. Czy i jak w praktyce przełoży się to na faktyczną realizację przez ZUS jego obowiązków związanych z realizacją zajęć komorniczych, pokaże czas.
Praktyka przy zbiegach komorniczych
Skąd wynikały te niejasności? Jak się okazuje, dotychczasowa praktyka ZUS w zakresie utrzymywania w depozycie kwot, które powinny być potrącone, w razie zbiegu wyłącznie egzekucji sądowych nie zawsze była zgodna się ze stanowiskiem komornika prowadzącego egzekucję. ZUS przyjmował, że ma obowiązek złożenia zajętego świadczenia do depozytu do czasu przekazania rozstrzygnięcia organu egzekucyjnego, przy czym niewystarczające było w ocenie organu rentowego samo wezwanie komornika, który uznawał się za właściwego i żądał realizacji zajęć. Organ oczekiwał również na postanowienia/pisma innych komorników, którzy będąc w zbiegu, z kolei mieli potwierdzić swoją niewłaściwość. Zatem oprócz rozstrzygnięcia komornika uznającego się za właściwego do prowadzenia łącznej egzekucji ZUS wymagał stanowisk wszystkich pozostałych uczestniczących w zbiegu komorników. Takiej wykładni organu rentowego nie podzielali sami komornicy. Ale nawet w bardzo skąpym orzecznictwie nie było jednolitego stanowiska w tym zakresie. W niektórych niepublikowanych orzeczeniach podnoszono, że dotychczasowa praktyka komorników sądowych polegająca na informowaniu ZUS o przejęciu sprawy do dalszego łącznego prowadzenia egzekucji jest wystarczająca, a zakład oczekując na pisma pozostałych komorników, działał bez żadnego umocowania prawnego (np. postanowienie Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z 11 maja 2016 r., sygn. akt I Co 4/16). Z innej jednak strony pojawiały się głosy, że organ rentowy do czasu uzyskania stanowisk wszystkich uczestniczących w zbiegu komorników mógł pozostawać w przekonaniu, iż zbieg egzekucji nie został jeszcze rozstrzygnięty, co z kolei uzasadniało decyzję o niezwalnianiu środków z depozytu.
Wydaje się jednak, że uzależnianie wypłaty sum zgromadzonych w depozycie od uzyskania od wszystkich organów uczestniczących w zbiegu informacji jest zbyt daleko idące, a organ rentowy nie miał kompetencji do kwestionowania rozstrzygnięcia komornika sądowego, który jako właściwy wzywał do wypłaty kwot znajdujących się w depozycie. Długotrwałe przetrzymywanie sum w depozycie zdecydowanie nie było korzystne dla wierzycieli, których narażano na realną szkodę poprzez opóźnienie w zaspokojeniu długu, ale również dla dłużników, narażając ich na niepotrzebny wzrost kwoty odsetek od dochodzonego przez wierzycieli długu. Po zmianach, żeby rozwiązać depozyt utworzony w związku ze zbiegiem egzekucji komorniczych, konieczne będzie uzyskanie postanowienia wskazującego komornika właściwego do dalszego prowadzenia łącznej egzekucji. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że zmiana w tym zakresie przyspieszy odzyskanie przez wierzycieli swoich pieniędzy.
nienależnie pobrane emerytury, renty i inne świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczeń społecznych wraz z odsetkami
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych (prawomocnych wyroków sądowych zaopatrzonych w klauzulę wykonalności) na zaspokojenie należności alimentacyjnych
należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego wyroku
nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego
zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie
zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury lub renty ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 2 ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311 ze zm.).
Art. 773 par. 1, art. 7731 oraz art. 7732 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Art. 140 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.).