Tyle że w praktyce to właśnie te ostatnie bywają najbardziej zainteresowane ekshumacją. Tak właśnie było w przypadku, na kanwie którego skierowane zostało pytanie prawne do Sądu Najwyższego. Otóż parafia z Krakowa wystąpiła o zezwolenie na ekshumację zwłok z grobowca. Powodem było to, że nie znała osób w nim pochowanych ani ich bliskich, a grobowiec był w fatalnym stanie. Groził zawaleniem, co stwarzało niebezpieczeństwo dla odwiedzających cmentarz. Zarządca uznał, że art. 15 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych należy interpretować szeroko. W przeciwnym razie prowadziłoby to do absurdu, gdy parafia, która odpowiada za zachowanie bezpieczeństwa na zarządzanym terenie, nie może realnie go poprawiać poprzez zobowiązanie bliskich osób zmarłych do naprawy grobowca lub – w razie ich nieznalezienia – dokonać renowacji na własny koszt. Okazało się jednak, że zarówno inspektor sanitarny, jak i sąd pierwszej instancji uznali, że zarządca nie może żądać ekshumacji. A sam przepis w zakresie możliwości ekshumacji na zarządzenie sądu należy odczytywać w powiązaniu z art. 210 kodeksu postępowania karnego („w celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok prokurator albo sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z grobu”).
Parafia, odwołując się od orzeczenia, powołała się m.in. na wyrok SN z 9 maja 1968 r. (sygn. akt I CR 126/68), w którym wskazano, że obowiązek należytej dbałości o życie i zdrowie człowieka może wynikać nie tylko z normy ustawowej, lecz także ze zwykłego rozsądku. Ponadto, na co zwrócił uwagę zarządca cmentarza, w wielu orzeczeniach SN wskazuje się, że za szkody wynikające z zaniedbania utrzymania drzew w bezpiecznym stanie odpowiada właściciel nieruchomości. Analogicznie więc odpowiadałby za szkody wyrządzone przez grobowiec.
Sąd drugiej instancji podzielił te spostrzeżenia. Dostrzegł jednak też, że art. 15 ust. 1 ustawy o cmentarzach jest niejednoznaczny. W efekcie Sąd Najwyższy musiał ocenić, czy wyżej wymieniony przepis należy bezwzględnie wiązać z procedurą karną, czy też można go wiązać również z procedurą cywilną.
Sędziowie w wydanej uchwale uznali, że mimo wagi problemu i rzeczywistych trudności, z którymi muszą się mierzyć parafie zarządzające cmentarzami, przepis o ekshumacji należy rozumieć możliwie wąsko. Powód? Status ludzkich zwłok jest szczególny i należy im się pełen szacunek. Tym samym parafia nie może żądać ich wykopania, lecz powinna szukać innej metody na poprawę bezpieczeństwa.
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2016 r., sygn. akt III CZP 24/16. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia