Alimenty od byłego współmałżonka. Kiedy można się ich domagać?

Rozwód wywołuje daleko idące konsekwencje także w sferze majątkowej między małżonkami, co ma szczególne znaczenie w sytuacji, gdy jeden z nich w czasie wspólnego pożycia bardziej poświęcał się życiu rodzinnemu, a drugi w większym stopniu zajmował się kwestiami finansowymi. Zasadniczo małżonek nie ponoszący winy za rozpad małżeństwa przy spełnieniu dodatkowych przesłanek może domagać się alimentów.

Po co są alimenty na byłego współmałżonka?

Rozwiązanie przyjęte przez polskiego ustawodawcę i uregulowane w art. 60 KRO ma przede wszystkim na celu ochronę tego małżonka, który poświęcił wiele lat życiu rodzinnemu i nie ponosi winy za rozkład pożycia. Ustawodawca przypisuje obowiązkowi alimentacyjnemu między małżonkami szczególną rolę, wskazując że zgodnie z treścią art. 130 KRO wyprzedza on obowiązek alimentacyjny krewnych byłego małżonka. Obowiązek alimentacyjny po rozwodzie stanowi modyfikację obowiązku istniejącego już między małżonkami w czasie wspólnego pożycia, do zaspokajania potrzeb założonej przez siebie rodziny. W polskim prawie wyróżnia się zwykły i rozszerzony obowiązek alimentacyjny.

Zwykły obowiązek alimentacyjny

Stosownie do art. 60 par. 1 KRO alimentów może żądać małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku. Pod pojęciem niedostatku w rozumieniu ww. przepisu należy rozumieć stan, w którym małżonek nie jest zdolny do tego, aby zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby w całości lub w części, odpowiadającym jego możliwościom zarobkowym i majątkowym. Usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (wyrok SA w Gdańsku z 3.02.2016 r. Sygn. akt: III AUa 1455/15). W orzecznictwie przyjmuje się natomiast, że jeżeli powódka dysponuje środkami na zaspokojenie swoich usprawiedliwionych potrzeb to jej żądanie nie znajduje podstaw (Wyrok SO w Sieradzu z 11.12.2013 r., I Ca 431/13). Przesłanka niedostatku może wystąpić również później niż w dniu orzeczenia rozwodu.

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny

Na podstawie art. 60 par. 2 KRO małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa może domagać się od małżonka wyłącznie winnego, aby ten przyczyniał się do zaspokajania jego usprawiedliwionych potrzeb, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku, a sam rozwód pociągałby za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, które polegać zarówno na zmniejszeniu środków jak i usprawiedliwionych potrzeb małżonka nie ponoszącego winy. Sąd orzekając o alimentach w rozumieniu ww. przepisu porównywać będzie sytuację materialną małżonka niewinnego sprzed jak i po orzeczeniu rozwodu. Zdecydowanie odróżnić należy zatem pojęcie niedostatku od istotnego pogorszenia sytuacji materialnej.

Ile powinny wynosić alimenty?

Alimenty na rzecz byłego współmałżonka obliczane są na podstawie możliwości zarobkowych małżonka zobowiązanego oraz uzasadnionych potrzeb drugiego z nich. Sąd bierze zatem pod uwagę okoliczności kształtujące możliwości zarobkowe zobowiązanego takie jak wykształcenie czy stan zdrowia.

Od kiedy można domagać się alimentów?

Zasądzenia alimentów można domagać się już w pozwie rozwodowym i żądać ich zasądzenia od momentu prawomocnego zakończenia sprawy. Z takim żądaniem można również wystąpić już po rozwodzie, w odrębnym postępowaniu.

Ile trwa obowiązek alimentacyjny?

Zgodnie z art. 60 par. 3 KRO obowiązek alimentacyjny wobec małżonka rozwiedzionego wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, przy czym termin ten w szczególnych przypadkach może zostać przedłużony przez sąd. Nadto, obowiązek alimentacyjny wobec współmałżonka wygasa w przypadku śmierci którejkolwiek ze stron.

Czy alimentów można domagać się podczas separacji?

Alimentów od małżonka można domagać się również na podstawie art. 60 KRO w przypadku separacji orzeczonej przez sąd. W tej sytuacji obowiązują takie same zasady jak przy rozwodzie, tj. zasadnicze znaczenie ma kwestia winy stron w rozpadzie pożycia i omówione powyżej pojęcie niedostatku lub istotnego pogorszenia sytuacji materialnej. W przypadku separacji obowiązek alimentacyjny wobec małżonka nie może wygasnąć wskutek zawarcia nowego małżeństwa, ponieważ takowe nie może być w ogóle zawarte.

Podsumowanie

Rozwód wywołuje również skutki w sferze majątkowej między byłymi małżonkami i może aktualizować powstanie obowiązku alimentacyjnego. Wyróżnia się zwykły obowiązek alimentacyjny polegający na tym, że małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu, będąc w niedostatku, może żądać od współmałżonka środków utrzymania odpowiadający jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym. Ponadto istnieje rozszerzony obowiązek alimentacyjny, zgodnie z którym od małżonka ponoszącego winę za rozpad pożycia można domagać się dostarczenia środków odpowiadającym uzasadnionym potrzebom, nawet jeżeli nie znajduje się w niedostatku, a jego sytuacja materialna uległa istotnemu pogorszeniu. Obowiązek alimentacyjny wygasa w przypadku zawarcia przez małżonka otrzymującego alimenty nowego małżeństwa lub z upływem 5 lat, jeżeli zobowiązanym jest małżonek nie ponoszący winy za rozkład pożycia. Ponadto obowiązek alimentacyjny między małżonkami wygasa w przypadku śmierci któregokolwiek z nich.

Colectiva Centrum Inicjatyw Społecznych i Prawnych