Subskrybuj nas na Youtube
Po odwołaniu z powodu rażącej niewdzięczności darowizny, której przedmiot wszedł do majątku wspólnego małżonków, można żądać bezpośredniego zwrotu tylko jej połowy – uchwalił Sąd Najwyższy.
Tadeusz i Irena K. byli właścicielami działki i domu. W 2000 r. podarowali swojej córce Izabeli D. i jej mężowi 1/2 nieruchomości. Obie rodziny miały użytkować ją wspólnie.
Problemy zaczęły się 12 lat później, gdy do domu wprowadziła się jeszcze jedna rodzina – córka Izabeli D., która zamieszkała w domu razem z mężem i dzieckiem. Na takie zamieszkanie nie zgadzali się małżonkowie K., żądając od Izabeli D. usunięcia z mieszkania ich wnuczki. Izabela D. odmówiła i od tej pory dom stał się widownią ciągłych kłótni. W 2012 r. Tadeusz i Irena K. odwołali darowiznę i zażądali, aby córka wraz z całą rodziną opuściła dom. Do wyprowadzki nie doszło i sprawa trafiła do sądu. Pozew o zobowiązanie do zwrotu 1/4 udziału we własności nieruchomości i wydania spornej jej części (czyli w praktyce – opuszczenia domu) został przez sąd I instancji oddalony. Sąd uznał, że małżonkowie K. nie udowodnili należycie rażącej niewdzięczności, będącej podstawą odwołania darowizny.
Apelacja małżonków K. także została oddalona. Sąd II instancji uznał bowiem, że w sytuacji, gdy darczyńca skutecznie odwołuje darowiznę – dokonaną na rzecz małżonków do ich majątku objętego wspólnością ustawową – tylko w stosunku do jednego z małżonków, to nie przysługuje mu roszczenie o powrotne przeniesienie własności w postaci udziału w dotychczasowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Ma natomiast roszczenie pieniężne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – zgodnie z art. 898 par. 2 w związku z art. 405 in fine kodeksu cywilnego – w wysokości, co do zasady, 1/2 wartości przedmiotu darowizny. Pozwaną o zwrot darowizny była bowiem tylko Izabela D. Jej mąż nie uczestniczył w procesie jako strona.
Skargę kasacyjną złożyli państwo K., ale skład Sądu Najwyższego rozpoznający sprawę uznał, że zaistniał tu poważny problem prawny: czy odwołanie na podstawie art. 898 par. 1 k.c. tylko w stosunku do jednego z małżonków darowizny części nieruchomości, który to przedmiot wszedł do majątku wspólnego obdarowanego i jego małżonka, uprawnia darczyńcę do żądania przeniesienia na niego udziału niewdzięcznego we własności.
To zagadnienie prawne zostało ostatecznie rozpoznane przez Izbę Cywilną SN w pełnym składzie. Orzekła ona, że SN nie odstępuje od zasady prawnej wyrażonej w punkcie III uchwały pełnego składu Izby Cywilnej SN z 28 września 1979 r. (sygn. III CZP 15/79). Uchwalono wówczas, że „w razie odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków rzecz darowana staje się przedmiotem współwłasności obojga małżonków w częściach równych, a darczyńca może żądać przeniesienia na niego udziału należącego do małżonka, w stosunku do którego darowiznę odwołał, gdyby zaś nie było to możliwe – zwrotu wartości tego udziału (art. 405 k.c.).”
W tej sprawie darczyńcy mogą więc żądać zwrotu tylko 1/4 nieruchomości – gdyż tylko ta część jest własnością obdarowanej. Pozostała 1/4 należy do jej męża, który – po odwołaniu darowizny – staje się bezpodstawnie wzbogaconym.
ORZECZNICTWO
Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 31 marca 2016 r., sygn. III CZP 72/15. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
