Zgodnie z artykułem 32 Regulaminu Sejmu RP (Dz. U. z 2012r., poz. 32 z zm. – dalej Regulamin Sejmu) inicjatywa ustawodawcza, czyli przywilej złożenia projektu nowego aktu, w taki sposób by miał on szansę stać się powszechnie obowiązującym prawem, przysługuje:
1. grupie minimum 15-stu posłów
2. komisjom sejmowym
3. Senatowi
4. Prezydentowi
5. Radzie Ministrów.
Przedstawiciele partii rządzącej mają więc dwie możliwości. Mogą działać poprzez swoich członków zasiadających w parlamentarnych ławach albo prowadzić procedurę jako Rada Ministrów. Ta druga droga z powodu pozycji, jaką w państwie zajmuje ciało kolegialne zbudowane między innymi z ministrów i premiera jest o wiele trudniejsza i bardziej czasochłonna. Przepisy wymagają od RM więcej formalności i „dowodów” potwierdzający słuszność proponowanych rozwiązań.
Artykuł 34 Regulaminu Sejmu wskazuje, że projekt ustawy należy złożyć w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu. Od razu należy wskazać osobę, która będzie reprezentować wnioskodawcę w procesie legislacyjnym.
Do projektu musi być dołączone uzasadnienie, w którym należy zamieścić:
1. wyjaśnienie potrzeby i celu wydania ustawy
2. przedstawienie rzeczywistego stanu w dziedzinie, która ma być unormowana
3. spis różnic pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
4. przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne
5. źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego
6. założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych
7. oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej
8. wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz informować o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek zasięgania takich opinii wynika z przepisów ustawy.
Zastrzeżono jednak, że względem projektów komisyjnych i poselskich, które nie były poddawane konsultacjom Marszałek Sejmu powinien skierować projekt do konsultacji w trybie przewidzianym przez inne przepisy.
Projekty Rady Ministrów muszą mieć w uzasadnieniu także projekty podstawowych aktów wykonawczych. Powinien być także do nich dołączony wykaz podmiotów, które zgłosiły zainteresowanie pracami nad projektem.
Z kolei Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P z 2013r., poz. 979 z zm. – dalej Regulamin pracy RM) przewiduje, że postępowanie z projektami dokumentów rządowych obejmuje:
1. opracowanie projektu
2. uzgodnienia, konsultacje publiczne lub opiniowanie projektu
3. rozpatrzenie projektu przez komitet lub komitety właściwe do rozpatrywania określonych kategorii spraw
4. rozpatrzenie projektu przez Stały Komitet Rady Ministrów
5. rozpatrzenie projektu przez komisję prawniczą - w przypadku projektu ustawy oraz projektu rozporządzenia
6. rozpatrzenie projektu przez Radę Ministrów.
Zanim Rada Ministrów rozpocznie prace nad projektem aktu normatywnego należy przygotować ocenę przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych.
„Przejmowanie projektów rządowych przez posłów skraca czas pracy nad nimi, co czasem, w sytuacjach nadzwyczajnych jest usprawiedliwione. Wiąże się jednak ze znaczącym ograniczeniem debaty nad zaproponowanymi rozwiązaniami oraz rezygnacją z przeprowadzenia konsultacji publicznych. Interesariusze: osoby indywidualne i zrzeszone w organizacjach obywatelskich w praktyce nie mogą odnieść się do zaproponowanych zmian” – wskazało Obywatelskie Forum Legislacji w komunikacie dotyczącym Obserwacji praktyki prowadzenia procesu legislacyjnego w okresie od 16 listopada do 15 lutego 2016r.