Subskrybuj nas na Youtube
Wprowadzenie systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, paradoksalnie, zbiegło się w czasie z ustanowieniem nowych, wyższych stawek minimalnych m.in. dla radców prawnych. Darmowa pomoc prawna jest jednak ograniczona w zakresie podmiotowym i przedmiotowym.
Kto może skorzystać z darmowej pomocy prawnej?
Darmowa pomoc prawna przysługuje osobom fizycznym, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej i nie ukończyły 26 roku życia. Ponadto, przysługuje osobom, które ukończyły 65 lat, posiadają kartę dużej rodziny, orzeczenie o niepełnosprawności lub korzystające z pomocy społecznej w ośrodkach do tego przeznaczonych. To też osoby, które doznały szkody lub straty w wyniku katastrofy, klęski żywiołowej, awarii technicznej i zamieszkują teren, na którym zdarzenie miało miejsce. Niezbędny jest zatem dowód osobisty, legitymacja kombatanta, orzeczenie o niepełnosprawności czy zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej. Tak zarysowany w ustawie zakres podmiotowy, wyklucza osoby prawne i część przedsiębiorców spod prawa darmowego korzystania z pomocy prawnej. Mimo tego ograniczenia, krąg potencjalnych beneficjentów nowego systemu pomocy prawnej wciąż jest szeroki. Szacuje się, że skorzystać z niej może nawet 25 milionów osób.
W jakich sprawach pomoże nam prawnik?
Jako zakres przedmiotowy określony w ustawie wskazać można „drobną pomoc”, która ma na celu naświetlenie istoty problemu i zasugerowanie możliwych rozwiązań. Pomoc nie obejmuje przygotowania pism do sądu. Wyjątkiem jest sporządzenie pisma o ustanowienie pełnomocnictwa z urzędu i wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych. Pomoc ta nie obejmuje jednak spraw gospodarczych i tych związanych z przedsiębiorczością. Wyłączone spod darmowej porady prawnej są też sprawy dotyczące prawa celnego i dewizowego. Darmowej porady prawnej udzielają adwokaci i radcowie prawni, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach również aplikanci adwokaccy lub radcowscy z upoważnienia adwokata lub radcy prawnego udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej. Natomiast w punktach prowadzonych przez organizacje pozarządowe porad będą mogli udzielać także doradcy podatkowi oraz absolwenci wyższych studiów prawniczych. Warunkiem do sprawowania tej funkcji jest co najmniej trzyletnie doświadczenie.
Wyzwanie dla samorządów
„Harmonogram prac zakładał, że ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2016 r., natomiast do 31 grudnia 2015 r. zastrzeżono termin, do którego zawarte powinny być umowy między powiatami a adwokatami i radcami, którzy mają udzielać porad. Efekt był taki, że 4 stycznia kilkudziesięciu punktów nie udało się otworzyć na czas.” Tymi słowami wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł w wywiadzie dla Gazety Prawnej podsumował dotychczasowe działanie systemu. Według danych MS na dzień 8 stycznia, 63 placówki nie rozpoczęły jeszcze działalności. Problem nie leży jednak wyłącznie po stronie sposobu ułożenia harmonogramu. Jednostki samorządu terytorialnego – zgodnie z ustaleniami- miały dostać dotacje na realizację przedmiotu ustawy. Łączne koszty wdrożenia ustawy to prawie 94 miliony złotych. Na drodze samorządowców do realizacji projektu mogło stanąć nieoszacowanie kwoty dotacji przypadającej na jednostkę, co mogło spowodować opóźnienia. Zadaniem samorządu jest zapewnienie wynagrodzenia dla prawników, na co przeznaczyć muszą 97% dotacji. Pozostałe 3% to koszty obsługi organizacyjno-technicznej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej i edukacji prawnej