Subskrybuj nas na Youtube
OPIS SYTUACJI: FarmaChem sp. z o.o. zajmuje się wytwarzaniem wyrobów farmaceutycznych. W procesie produkcji wykorzystuje głównie kupione od dostawców zaawansowane technologicznie półprodukty chemiczne.
Jednym z zaopatrzeniowców był koncern chemiczny Chemika SA. Umowa zawarta pomiędzy stronami przewidywała wyprodukowanie przez Chemikę półproduktów i ich dostawę w celu późniejszego wykorzystywania przez FarmaChem w procesie produkcji specjalistycznych wyrobów farmaceutycznych, w tym m.in. leków.
W początkowych latach realizacji umowy współpraca stron przebiegała prawidłowo – Chemika na czas wywiązywała się ze swoich zobowiązań, dostarczając FarmaChem wysokiej jakości półprodukty, które gwarantowały wyprodukowanie planowanej ilości leków o najlepszej skuteczności.
Po kilku latach obowiązywania umowy w wyniku przeprowadzonego w 2014 r. corocznego audytu wewnętrznego spółki FarmaChem ustalono, że raport produkcji przy uwzględnieniu niezmienionego zamówienia półproduktów od Chemiki ujawnił mniejszą ilość wyprodukowanych wyrobów farmaceutycznych (leków i maści) niż w latach ubiegłych.
Zarząd zdecydował się więc na przeprowadzenie szczegółowej analizy produkcji z ostatnich lat. Badania fizykochemiczne półproduktów ujawniły, że miały one mniejszą zawartość czynników aktywnych niż ustalona na podstawie umowy zawartej pomiędzy stronami.
Końcowe wyniki audytu dowiodły, że od 2012 r. Chemika dostarczała do FarmaChem półprodukty o obniżonej zawartości czynników aktywnych, co miało bezpośrednie przełożenie na ilość wyprodukowanych leków. Dodatkowe wewnętrzne analizy przeprowadzone przez FarmaChem wskazały, że sfałszowano raporty produkcji z poprzednich lat, za które był odpowiedzialny główny technolog produkcji FarmaChem.
Straty, które poniosła FarmaChem w wyniku procederu, wstępnie oszacowano na ok. 3 miliony złotych.
Zarząd FarmaChem po zapoznaniu się z wynikami audytu zaplanował spotkanie z udziałem Piotra Malczyńskiego – prezesa zarządu, Doroty Kowalskiej – wiceprezes zarządu, Krystiana Dąbrowskiego – nowego dyrektora finansowego oraz zaproszonego adwokata Pawła Nowackiego.
● Etap I Przedstawienie problemu
Zarząd FarmaChem zaprosił dyrektora finansowego i adwokata Pawła Nowackiego na spotkanie 21 lipca 2015 r. na godz. 10. Spotkanie otworzył prezes Piotr Malczyński.
– Spotkaliśmy się w celu omówienia raportów z lat 2012–2014. Z audytu wewnętrznego wynika jednoznacznie, że raporty za ubiegłe lata zostały sfałszowane lub celowo wprowadzono do nich błędne dane. Mamy potwierdzone informacje, że dostarczane przez Chemikę półprodukty do produkcji leków zawierały za małą ilość czynników aktywnych, co w efekcie przełożyło się na niższą ilość wyprodukowanych przez nas leków. Nie wykluczamy, że takie działanie wpłynęło również na jakość naszych produktów, co zostanie wkrótce potwierdzone zleconą na zewnątrz analizą. Pan Krystian Dąbrowski, który jest naszym nowym dyrektorem finansowym, w trybie pilnym przeanalizował też dokumenty finansowe spółki. Panie Krystianie, proszę o krótkie przedstawienie wniosków – rozpoczął spotkanie prezes.
– Z dokumentów wynika, że mogły zostać zawyżone wyniki sprzedaży produktów spółki. Nasze plany – wbrew temu, co wynika z dokumentów – faktycznie nie zostały osiągnięte. Przyczyn spadku sprzedaży początkowo upatrywaliśmy w zwiększonej działalności marketingowej konkurencji, co przełożyło się na obniżony popyt na produkowane przez nas leki, jednak z dotychczasowej analizy dokumentów wynika, że spółka zwyczajnie nie realizowała założonych uprzednio planów produkcyjnych – relacjonował dyrektor.
– Podejrzewamy, że raporty zostały sfałszowane lub „podrasowane” przez dyrektora produkcji, który odpowiadał za nadzór procesu produkcyjnego, w tym te na temat efektywności produkcji oraz optymalizacji parametrów wydajności – dodała Dorota Kwiatkowska. – Dodatkowo nie wykluczamy, że w procederze mógł brać udział również poprzedni dyrektor finansowy, który odszedł ze spółki pod koniec 2014 r.
● Etap II Poszukiwanie rozwiązania
– Panie mecenasie, jakie działania możemy podjąć na tym etapie?
RADA 1
– W pierwszej kolejności, przy uwzględnieniu wyników audytu wewnętrznego spółki oraz państwa argumentów, proponowałbym wystąpienie do właściwej prokuratury z zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę spółki. Wskazane przez państwa okoliczności dają podstawy do wszczęcia postępowania w tej sprawie – odpowiedział mecenas.
– Kto powinien dokonać takiego zawiadomienia i jaką powinno mieć formę? Czy musimy sporządzać formalne pismo w tej sprawie?
– Przepisy nie przewidują szczególnej formy, w jakiej ma zostać złożone zawiadomienie o przestępstwie. Może ono zostać złożone zarówno na piśmie, jak i ustnie do protokołu. W tej sprawie, z uwagi na jej specyfikę oraz konieczność analizy dokumentów wewnętrznych spółki, proponowałbym jednak przygotowanie pisemnego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, w którym wyczerpująco zostaną przedstawione okoliczności popełnienia przestępstwa oraz dowody na jego poparcie.
– Zatem działamy – zdecydował prezes. – Jakie byłyby kolejne kroki w przypadku, gdyby prokuratura prowadziła postępowanie w tej sprawie?
RADA 2
– Kolejnym krokiem powinno być przede wszystkim aktywne uczestnictwo w postępowaniu. Konieczne będzie w tym zakresie złożenie wniosku o dostęp do akt. A następnie monitorowanie przebiegu postępowania. Niewykluczone, że zaistnieje w jego toku potrzeba złożenia odpowiednich wniosków dowodowych w celu wzmocnienia podstaw do wniesienia aktu oskarżenia. Warto jednocześnie wówczas złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, wskutek którego spółka stanie się stroną ewentualnego postępowania sądowego.
– Czy będzie się to wiązało z powstaniem jakichś obowiązków po stronie spółki? – zapytała Dorota Kowalska.
– Złożenie oświadczenia jest uprawnieniem spółki, wskutek którego stałaby się ona stroną postępowania sądowego. Nie stwarza obowiązków po stronie spółki, natomiast zapewni przede wszystkim udział w rozprawach, inicjatywę dowodową czy prawo wniesienia apelacji. Co więcej, nie wiąże się to z żadnymi kosztami, jak proces cywilny.
– Panie mecenasie, nie ukrywamy, że z omawianą sytuacją w spółce spotykamy się pierwszy raz. W jakim zakresie konieczne jest zaangażowanie w postępowanie karne, aby w pełni zabezpieczyć nasze interesy?
RADA 3
– W kontekście tej sprawy szczególne znaczenie ma ostatnia duża nowelizacja postępowania karnego, która weszła w życie 1 lipca 2015 r. Zwiększa ona realnie możliwość państwa działania, ale i jednocześnie wymaga większej aktywności w toku postępowania, zarówno przygotowawczego, jak i sądowego. Dotyczy to już kwestii końcowego zaznajomienia z aktami postępowania przygotowawczego. Prokurator jest obecnie uprawniony do przesłania do sądu jedynie wybranych materiałów postępowania, wobec tego szczególne znaczenie ma zapoznanie się z nimi w celu oceny, czy konieczne będzie ich uzupełnienie o dodatkowe materiały. Wniosek o takie uzupełnienie można złożyć w terminie trzech dni od zapoznania się z aktami postępowania. Z uwagi na krótki termin niezwykle ważna jest wobec tego bieżąca znajomość materiałów zebranych przez prokuratora, co może znacząco wpłynąć na przebieg dalszego postępowania. Nie możemy złożyć zawiadomienia i po prostu zapomnieć o sprawie – wyjaśnił prawnik.
– Oczywiście, panie mecenasie, z uwagi na charakter sprawy chcemy się w pełni w nią zaangażować, żeby zabezpieczyć interesy spółki w jak najszerszym zakresie. Przede wszystkim mam na uwadze kwestię odzyskania straconych pieniędzy, o ile to oczywiście możliwe. Panie Krystianie, czy mamy wstępne informacje o wysokości tej szkody? – zapytał prezes.
– Przybliżona wysokość szkody, według naszej wiedzy na dziś, wynosi około 3 mln zł. Jesteśmy w trakcie szczegółowej analizy dokumentów, wobec tego nie ukrywam, że wartość ta może się jeszcze zmienić.
– Panie mecenasie, czy możemy już teraz dochodzić naprawienia wyrządzonej spółce szkody? Czy konieczne jest najpierw zakończenie postępowania karnego w tej sprawie i następnie wniesienie sprawy do sądu cywilnego? – zapytała Dorota Kowalska.
RADA 4
– Nie jest konieczne wniesienie powództwa cywilnego o naprawienie wyrządzonej szkody, bo już na etapie postępowania sądowego pokrzywdzonemu przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku o jej naprawienie. Warunkiem orzeczenia naprawienia szkody jest wydanie w sprawie wyroku skazującego, w którym rozstrzygnięto o odpowiedzialności oskarżonego za zarzucane mu przestępstwo. Bardzo państwa namawiam na złożenie takiego wniosku. Nie podlega on opłacie i może być modyfikowany na późniejszym etapie postępowania, gdyby się okazało, że szkoda, którą poniosła spółka, jest inna niż teraz zakładamy – odpowiedział prawnik.
RADA 5
– Warto przy tym wskazać, że sąd może orzec jednocześnie naprawienie szkody majątkowej, jak i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Mam tu na myśli przede wszystkim nadszarpnięty wizerunek firmy. Dodatkowo rekomenduję zawnioskowanie o naprawienie szkody z uwzględnieniem ustawowych odsetek. Możliwość uwzględnienia takiego wniosku została poprzednio w orzecznictwie Sądu Najwyższego negatywnie rozstrzygnięta. Jednak biorąc pod uwagę wspomnianą nowelizację i wprowadzenie do instytucji naprawienia szkody odwołania wprost do przepisów prawa cywilnego – takie działanie wydaje się obecnie uzasadnione i sądy karne mogą zasądzić odsetki – dodał.
– Drodzy państwo, proponuję zatem złożenie takiego wniosku w niniejszej sprawie – powiedział prezes. – Kiedy można go złożyć? – zapytał.
RADA 6
– Nowelizacją lipcową wydłużono termin do jego złożenia. To oznacza, że możemy go przygotować i złożyć aż do zamknięcia przewodu na rozprawie głównej. Można go jednak złożyć już na etapie postępowania przygotowawczego i następnie zmodyfikować, jeżeli byłoby to konieczne.
– W takim razie, panie mecenasie, prosimy o przygotowanie wspomnianego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa i wniosku o naprawienie szkody – zaproponowała wiceprezes Kowalska.
– Szanowni państwo, dziękuję uprzejmie za dzisiejsze spotkanie. Z uwagi na specyfikę sprawy proszę o zachowanie poufności. Po otrzymaniu końcowych wyników zleconych kontroli wewnętrznych poproszę państwa o ponowne spotkanie w celu podjęcia dalszych kroków. Proszę, żeby państwo liczyli się z tym, że ta sprawa będzie musiała trochę potrwać i na pewno będziemy musieli się jeszcze nieraz spotkać w tym gronie – zakończył spotkanie prezes.
1. RADA PRAWNIKA
Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Zgodnie z art. 304 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997 r. nr 89, poz. 555 ze zm., dalej: k.p.k.) każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Tym bardziej nie podlega wątpliwości obowiązek złożenia zawiadomienia w przypadku działania na szkodę spółki (w szczególności gdy ma charakter właścicielski). Ustawa nie przewiduje szczególnej formy zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wobec tego może być ono złożone zarówno w formie ustnej do protokołu na komisariacie, jak i pisemnej (wysłane listem poleconym). W sprawach gospodarczych, w których stan faktyczny jest bardziej skomplikowany, zaleca się przygotowanie pisemnego zawiadomienia, w którym wyczerpująco zostaną przedstawione okoliczności sprawy oraz jednocześnie wstępne wnioski dowodowe. Takie działanie może usprawnić i przyspieszyć przebieg postępowania. Istotną sprawą jest brak opłaty za złożenie takiego zawiadomienia i rozpoznanie sprawy przez organy ścigania.
2. RADA PRAWNIKA
Wskazana aktywność w toku postępowania przygotowawczego
Dochodzenie praw w postępowaniu karnym to uprawnienie, które nic nie kosztuje, a odpowiednio (aktywnie) wykorzystywane daje dobre efekty. Warto pamiętać, że postępowanie karne nie wymaga, w przeciwieństwie do postępowania cywilnego, ponoszenia opłat sądowych – bezpłatne są złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, wnioski dowodowe czy wniosek o naprawienie szkody, ale także zażalenia i apelacje.
Na początku postępowania przygotowawczego istotne jest złożenie wniosku o dostęp do akt, który zapewni możliwość monitorowania przebiegu sprawy, w szczególności składania odpowiednich wniosków dowodowych na poparcie późniejszego aktu oskarżenia czy odniesienie się do pism złożonych w toku postępowania przez inne strony.
Jednocześnie warto w imieniu pokrzywdzonej spółki złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego na postawie art. 54 par. 1 k.p.k. Uprawnienie to przysługuje aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Należy przy tym pamiętać, że termin ten jest terminem prekluzyjnym, po którym pokrzywdzony nie będzie mógł już złożyć oświadczenia, dlatego można go przedstawić już nawet z pierwszym wnioskiem o dostęp do akt (termin początkowy do złożenia tego oświadczenia nie został określony).
Wskutek złożenia oświadczenia pokrzywdzony staje się stroną. Nie rodzi to zobowiązań po jego stronie, natomiast w toku postępowania sądowego pokrzywdzony nabywa prawa na równi z prokuratorem i oskarżonym – udział w rozprawach, inicjatywa dowodowa, prawo zadawania pytań świadkom, składania oświadczeń czy uprawnienie do wniesienia apelacji.
Po zmianach kodeksu postępowania karnego bardzo wzmocniono zasadę kontradyktoryjności postępowania. To realnie zwiększa możliwość (ale też uzasadnia) działania stron procesu, co jest szczególnie istotne, gdy pokrzywdzony przestępstwem jest profesjonalista, od którego sąd może zasadnie oczekiwać zaangażowania w obronę swoich interesów gospodarczych. Zmiany w istotnym zakresie dotyczą uprawnień pokrzywdzonego (oskarżyciela posiłkowego) w kontekście dochodzenia naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem na gruncie postępowania karnego. Przedsiębiorca, oczekując efektów, nie powinien się ograniczać jedynie do monitorowania organów ścigania ani biernego uczestniczenia w toku postępowania sądowego. Warto aktywnie uczestniczyć w czynnościach procesowych, składać wnioski dowodowe i zażalenia na niekorzystne rozstrzygnięcia. W bardziej skomplikowanych sprawach bywa zasadne zaangażowanie adwokata lub radcy prawnego, który ułatwi i usprawni komunikację z organami ścigania.
3. RADA PRAWNIKA
Istotne zapoznanie się z końcowymi aktami postępowania przygotowawczego
1 lipca 2015 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania karnego, która w dużym zakresie zmieniła zasady procedury karnej. Część zmian dotyczy również postępowania przygotowawczego.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 334 par. 1 k.p.k. prokurator z aktem oskarżenia przekazuje do sądu jedynie wybrane materiały postępowania przygotowawczego, wobec tego niezwykle istotna staje się czynność końcowego zaznajomienia z aktami. Strona w terminie trzech dni od zapoznania się z nimi może wnosić wnioski dowodowe lub o uzupełnienie materiału dowodowego (dołączenie wybranych materiałów, których prokurator nie zamierzał przekazywać do sądu).
W przypadku gdyby prokurator nie uwzględnił wskazanego wniosku, stronie do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego przysługuje uprawnienie do złożenia do sądu wniosku o zobowiązanie prokuratora do uzupełnienia materiałów sprawy o określone dokumenty zawarte w aktach postępowania przygotowawczego (art. 381 par. 2 k.p.k.).
Niemniej jednak na gruncie obecnie obowiązujących przepisów szczególne znaczenie ma ogólna znajomość akt, tak aby była możliwa ocena ich kompletności, co może znacząco wpłynąć na przebieg dalszego postępowania i realizację uprawnień strony w toku sprawy.
4. RADA PRAWNIKA
Nie tylko odszkodowanie, ale i zadośćuczynienie
Kluczową kwestią dla dochodzenia praw majątkowych pokrzywdzonego na gruncie postępowania karnego jest uprawnienie do złożenia wniosku o naprawienie szkody.
W celu zapewnienia jak najszerszej ochrony praw pokrzywdzonego ustawodawca zdecydował się na zmianę art. 46 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.; dalej: k.k.), który stanowi najczęściej stosowaną podstawę dochodzenia roszczeń na gruncie postępowania karnego. Dodatkowo obowiązek naprawienia szkody zyskuje szczególną rolę w kontekście uchylenia przepisów o powództwie adhezyjnym, które dotychczas wprowadzało do postępowania karnego reguły znane z postępowania cywilnego.
Zgodnie ze wskazanym przepisem w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej (także osoby prawnej – np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej) orzeka obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w całości albo w części. Warto podkreślić, że przedsiębiorca w postępowaniu karnym może dochodzić także zadośćuczynienia, którego uzyskanie było kiedyś zastrzeżone wyłącznie dla osób fizycznych. Typowym przykładem roszczenia o zadośćuczynienie jest żądanie rekompensaty za naruszenie dobrego imienia firmy.
Warunkiem koniecznym orzeczenia omawianego środka kompensacyjnego jest wydanie przez sąd wyroku skazującego, w którym sąd rozstrzygnął o odpowiedzialności oskarżonego za zarzucane mu przestępstwo.
Istotną okolicznością jest to, że wskazany środek może zostać orzeczony obok orzeczonej kary, a nawet samoistnie, w przypadku gdy na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego odstąpiono od wymierzenia kary. Przede wszystkim są to sytuacje, w których – w uproszczeniu – sąd dostrzega bezprawność czynu, ale z różnych przyczyn nie może zastosować kary (np. w razie niepoczytalności sprawcy).
Charakter zmian wprowadzonych nowelizacją wskazuje, że ustawodawca chce możliwie najszerzej chronić interesy pokrzywdzonego, ale ten musi zadbać o swoje interesy w procesie. W art. 46 kodeksu karnego wyraźnie wskazano, że sąd, orzekając o wskazanym środku kompensacyjnym, stosuje przepisy prawa cywilnego.
Wprowadzona zmiana rozstrzyga wątpliwości odnośnie do zakresu orzekania naprawienia szkody. W ramach stosowania przepisów prawa cywilnego niewątpliwe jest, że szkoda obejmuje szkodę rzeczywistą, jak i korzyści utracone w okresie od spowodowania szkody do momentu jej orzekania.
Ani art. 46 kodeksu karnego, ani art. 49a kodeksu postępowania karnego nie precyzują, w jakiej formie powinien być złożony wniosek o naprawienie szkody. W praktyce oznacza to, że pokrzywdzony może złożyć wniosek na piśmie lub ustnie do protokołu (w szczególności podczas przesłuchania lub rozprawy).
Co równie istotne, ustawodawca nie daje również wytycznych, co powinno być treścią wniosku o naprawienie szkody. Taki wniosek nie musi nawet wskazywać wysokości szkody, której żąda pokrzywdzony.
W praktyce warto jednak wniosek o naprawienie szkody wnieść na piśmie, oznaczając wprost w jego treści wysokość oczekiwanego odszkodowania. Sąd nie będzie tą kwotą związany – może zasądzić zarówno niższą, jak i wyższą rekompensatę. Konstruując wniosek, warto za model przyjąć pozew o zapłatę. W pierwszej części wniosku rekomendowane jest wyraźne wskazanie, czego się żąda (np. x złotych tytułem odszkodowania, y złotych tytułem zadośćuczynienia). W drugiej części powinno się z kolei znaleźć uzasadnienie – wyjaśnienie, dlaczego pokrzywdzony żąda takiej kwoty, najlepiej poparte dowodami (już dostępnymi w aktach sprawy lub złożonymi wraz z wnioskiem).
5. RADA PRAWNIKA
Wysokość obowiązku naprawienia szkody i kwestia odsetek
Znowelizowany art. 46 kodeksu karnego potwierdza, że ustawodawca, mając na celu uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego, umożliwia dochodzenie naprawienia szkody w jak najszerszym zakresie już w postępowaniu karnym. Nie ma zatem uzasadnienia, aby przedsiębiorca zwlekał z dochodzeniem odszkodowania do wyroku sądu karnego, a dopiero potem występował do sądu cywilnego po kolejny wyrok.
Jednocześnie należy pamiętać, że z uwagi na zasadę ekonomiki procesowej niemożliwe będzie prowadzenie na gruncie postępowania karnego szczegółowego postępowania dowodowego w zakresie ustalenia wysokości poniesionej szkody. Sąd ograniczy się bowiem przede wszystkim do materiału dowodowego dotyczącego bezpośrednio aktu oskarżenia. Przedsiębiorca powinien zatem dążyć do tego, aby niezbędne materiały znalazły się w aktach sprawy już na etapie postępowania prokuratorskiego. Celem powinno być przekonanie organów ścigania, że określone dowody mają znaczenie dla sprawy i jej kwalifikacji. Wysokość szkody może decydować o właściwości sądu.
Dodatkowo w nowym brzmieniu art. 46 par. 3 k.k. ustawodawca wprost przewidział, że pokrzywdzony będzie mógł dochodzić niezaspokojonej części roszczenia w toku postępowania cywilnego, co przesądza o uzupełniającej możliwości dochodzenia niezasądzonych roszczeń w drodze powództwa cywilnego.
Przy formułowaniu wniosku o naprawienie szkody warto mieć na uwadze również kwestię odsetek. Sąd Najwyższy w wyroku z 1 lutego 2011 r. (sygn. akt III KK 243/10) jednoznacznie przesądził, że środek karny z art. 46 k.k. jest jedynie ograniczony do rozmiaru rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa, wobec tego nie obejmuje odsetek stanowiących element szkody.
Znowelizowany art. 46 k.k. odwołuje się jednak wprost do stosowania przepisów prawa cywilnego, wobec czego powstaje wątpliwość co do dopuszczalności zasądzenia odsetek. Przyjęty obecnie kierunek ustawodawcy dotyczący dochodzenia naprawienia szkody na gruncie postępowania karnego w jak najpełniejszym zakresie pozwala przyjąć, że nieuzasadnione byłoby ograniczenie możliwości żądania odsetek i konieczności ich uzupełniającego dochodzenia w postępowaniu cywilnym. Znane są wyroki sądów karnych, w których naprawienie szkody zasądzane było z odsetkami.
Warto wobec tego we wniosku wnieść o zasądzenie odsetek, co może mieć szczególne znaczenie w przypadku przestępstw związanych z nieuregulowanymi fakturami.
6. RADA PRAWNIKA
Termin do wniesienia wniosku o naprawienie szkody
Na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów pokrzywdzony miał możliwość złożenia wniosku do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej. Po nowelizacji wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody może zostać złożony aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Wskazane rozwiązanie niewątpliwie korzystnie wpływa na pozycję procesową pokrzywdzonego i wzmacnia jego gwarancje procesowe poprzez eliminację wątpliwości co do terminu do wniesienia wniosku, w przypadku gdy pokrzywdzony nie był na etapie postępowania sądowego przesłuchiwany, co jest typowe, gdy pokrzywdzonym jest spółka.
Istotne jest także to, że wniosek taki można wnieść już na etapie postępowania przygotowawczego, z zastrzeżeniem jego późniejszej modyfikacji, jeżeli w toku sprawy okaże się, że spółka poniosła szkodę w innej wysokości, niż początkowo wskazano.
W świetle zmienionego artykułu dodatkowo należy uznać, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania da pokrzywdzonemu możliwość złożenia omawianego wniosku również na etapie ponownego rozpoznawania sprawy, jeżeli nie zgłosił go w postępowaniu przed sądem I instancji.
PODSUMOWANIE
Opis możliwości obrony praw spółki (przedsiębiorcy), której interesy zostały naruszone w wyniku popełnienia przestępstwa, jest przykładowy i ma ogólny charakter – opisane okoliczności, dane osób i spółek są fikcyjne. Pokrzywdzony, który w podobnych przypadkach nie zgłasza do organów ścigania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i następnie nie bierze aktywnego udziału w toczącym się postępowaniu, pozbawia się możliwości skorzystania z bezpłatnych instytucji prawnych i w konsekwencji efektywnej obrony praw spółki. Szczególne znaczenie w tym kontekście ma wprowadzona niedawno zmienionymi przepisami możliwość złożenia wniosku o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, które obejmuje nie tylko szkodę rzeczywistą, lecz także korzyści utracone w okresie od spowodowania szkody do orzeczenia sądu.