Subskrybuj nas na Youtube
TEZA: W sprawie o zasądzenie świadczenia rozstrzygnięcie może polegać tylko na zasądzeniu lub oddaleniu powództwa, nie zaś na ustaleniu, czy istniała wierzytelność.
Sygn. akt I CSK 789/14
POSTANOWIENIE SĄDU NAJWYŻSZEGO
z 18 września 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Powód M.L. sp. z o.o. wniosła na podstawie weksla pozew przeciwko P. sp. z o.o. Sąd okręgowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Pozwana wniosła zarzuty. Jednak po wyznaczeniu rozprawy powódka oświadczyła, że w związku z wyegzekwowaniem świadczenia cofa pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. Sąd okręgowy uchylił nakaz zapłaty i umorzył postępowanie. Wskazał, że roszczenie zostało wyegzekwowane, co wystarczyło do oddalenia powództwa i uniemożliwiało rozpoznanie zarzutów pozwanego.
Sąd apelacyjny oddalił zażalenie pozwanej. Zauważył, że na podstawie art. 203 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.; dalej: k.p.c.) pozwana może kwestionować swój obowiązek spełnienia świadczenia na innej drodze.Pozwana wniosła skargę kasacyjną. Jej zdaniem sąd powinien wydać rozstrzygnięcie o istnieniu roszczenia, a w razie stwierdzenia, że ono nie istniało – nakazać powodowi, by zwrócił świadczenie.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy oddalił skargę. W uzasadnieniu wskazał, że skuteczne cofnięcie pozwu niweczy skutki procesowe i materialnoprawne wywołane jego wniesieniem (art. 203 par. 2 k.p.c.). Zrzekając się roszczenia, powód rezygnuje ze zbadania przez sąd jego zasadności w tym samym stanie faktycznym i wobec pozwanego.
SN wyjaśnił też, że zgodnie z art. 203 par. 4 k.p.c. sąd może się sprzeciwić cofnięciu pozwu tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że czynność ta jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Skorzystanie przez sąd z tego uprawnienia jest jednak radykalnym wkroczeniem w sferę zastrzeżoną dla strony.
Zatem według SN, skoro przedmiot postępowania w sprawie cywilnej zdeterminowany jest przez żądanie zgłoszone przez powoda, a sąd poza to żądanie w rozstrzygnięciu o istocie sprawy wyjść nie może, to w sprawie o zasądzenie świadczenia rozstrzygnięcie sądu może polegać tylko na zasądzeniu go lub oddaleniu powództwa, nie zaś na ustaleniu, czy istniała wierzytelność, z której wynikał obowiązek spełnienia świadczenia. Po zaspokojeniu roszczenia sąd nie może go bowiem zasądzić po raz kolejny, gdyby wynik sporu był korzystny dla powoda, a brak jest podstaw do wprowadzenia do sentencji wyroku wzmianek dodatkowych, z których by wynikało, że wyrok zasądzający świadczenie nie może być egzekwowany, bo świadczenie to zostało zaspokojone w całości lub jakiejś części, zanim jeszcze zapadł.
Przypomniał, że materialnoprawną podstawę roszczenia o zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia stanowi art. 405 i następne ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Dłużnik kwestionujący istnienie zobowiązania musi zatem liczyć się z koniecznością podjęcia obrony przed działaniami wierzyciela i z tym, że będzie musiał zainicjować przed sądem postępowanie zmierzające do udzielenia mu ochrony.