Ustawa z dnia 15.05.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne w sposób istotny zmienia filozofię oddłużenia indywidualnego przedsiębiorcy, który zgłosi wniosek o ogłoszenie upadłości.

W aktualnym stanie prawnym (do dnia 01.01.2016 r.) oddłużenie w ramach postępowania upadłościowego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną regulują art. 369 i 370 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (puin). Zgodnie z tymi przepisami, oddłużenie jest możliwe jedynie, jeżeli niewypłacalność była następstwem wyjątkowych i niezależnych od upadłego okoliczności, co zdarzało się bardzo rzadko, gdyż w praktyce mogły to być przypadki niemal losowe, jak np. utrata majątku dłużnika w wyniku powodzi czy pożaru – choć i w takich przypadkach możliwe było stanowisko, że przedsiębiorca do którego powinno się stosować podwyższony miernik staranności – powinien ubezpieczyć swoje mienie. Dodatkowo, konieczny był brak przesłanek do orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, czyli m.in. dopełnienie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 14 dni od wystąpienia stanu niewypłacalności, a warto wskazać, że – przy restrykcyjnej interpretacji powyższego terminu – większość wniosków o ogłoszenie upadłości była spóźniona, co właściwie uniemożliwiało dokonanie oddłużenia indywidualnego przedsiębiorcy w ramach postępowania upadłościowego.

Nowelizacja puin dokonana ustawą Prawo restrukturyzacyjne, która wchodzi w życie w dniu 01.01.2016 r. zmienia te zasady łagodząc je, bowiem od tej daty oddłużenie indywidualnego przedsiębiorcy w ramach postępowania upadłościowego nie będzie możliwe tylko jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Oddłużenie nie zostanie również dokonane, jeżeli materiał zebrany w sprawie daje podstawę do stwierdzenia, że zachodzą okoliczności stanowiące podstawę do orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli upadły nie wykonywał rzetelnie obowiązków nałożonych na niego w postępowaniu upadłościowym (np. współpracy z Syndykiem), w okresie 10 lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań (ustawa przewiduje jednak furtkę w postaci wskazania, że nawet w takim przypadku oddłużenie jest możliwe, jeżeli niewypłacalność powstała pomimo dochowania przez upadłego należytej staranności), jak również jeżeli w okresie tychże 10 lat ustalony dla upadłego plan spłaty wierzycieli został uchylony wobec niewykonywania planu spłaty przez upadłego, lub też jeśli w tym czasie czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli (przy zastosowaniu tzw. skargi pauliańskiej).

Jest to zmiana bardzo znacząca i korzystna dla przedsiębiorców. We wszystkich przypadkach z wyjątkiem wyżej wskazanych, będzie bowiem możliwe staranie się o oddłużenie, aczkolwiek w odróżnieniu od dotychczasowych zasad oddłużenie poprzedzone będzie procedurą ustalania i wykonania planu spłat wierzytelności niezaspokojonych w postępowaniu upadłościowym. Prawo restrukturyzacyjne dokonuje w tym zakresie zmiany art. 369 puin, uchyla art. 370 puin oraz dodaje nowe przepisy 370a – 370f puin.

Należy także podkreślić, że nawet jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie, będzie on mógł powołać się na – znaną również w upadłości konsumenckiej – tzw. klauzulę rozsądku, pozwalającą dokonać oddłużenia, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Spełnienie tych warunków Sąd będzie oceniał indywidualnie, oddzielnie dla każdej sytuacji, jednak z istoty rzeczy będą to przypadki wyjątkowe.

Zgodnie z nowymi regulacjami postępowanie oddłużeniowe będzie odrębnym postępowaniem od głównego postępowania upadłościowego. Wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym będzie składał indywidualny przedsiębiorca (osoba fizyczna) w terminie 30-stu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. W aktualnym stanie prawnym, upadły musi złożyć wniosek o oddłużenie jeszcze przed zakończeniem postępowania upadłościowego, po wejściu w życie Prawa restrukturyzacyjnego będzie miał więcej czasu.

Nowe przepisy przewidują, iż plan spłaty będzie rozpisany na maksymalnie 36 miesięcy, w czasie których przedsiębiorca będzie spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności a niewykonane w toku postępowania upadłościowego. Sąd określi również jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli (czyli w jakim zakresie dojdzie do oddłużenia). Oceniając powyższe, Sąd będzie brał pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.
Wierzyciele nie pozostaną przy tym bez ochrony prawnej, bowiem na postanowienie w przedmiocie ustalenia planu spłaty przysługuje zażalenie, a na postanowienie Sądu II instancji – skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

Karol Tatara – autor jest radcą prawnym, właścicielem Kancelarii Prawa Restrukturyzacyjnego i Upadłościowego Tatara i Współpracownicy, syndykiem licencjonowanym, Wiceprzewodniczącym Sekcji Prawa Upadłościowego Instytutu Allerhanda oraz członkiem INSOL Europe.