Subskrybuj nas na Youtube
Jedną z najważniejszych zmian, które wchodzą w życie, jest wprowadzenie instytucji wykazu inwentarza. Dotychczas funkcjonował jedynie spis inwentarza – oficjalny dokument przygotowywany przez komornika, niestety dość drogi. Ustawodawca uznał, że należy zaufać obywatelom, w związku z czym spadkobiercy będą mogli sporządzić prywatny wykaz. Dzięki temu w wielu przypadkach uda się zaoszczędzić pieniądze, a także ograniczone zostaną formalności.
Czemu ma służyć wykaz? Mówiąc najprościej, wskazaniu do jakiej kwoty spadkobierca będzie odpowiadał za długi spadkowe. W związku z tym, że domyślnym modelem dziedziczenia staje się ten z dobrodziejstwem inwentarza, zwiększa się znaczenie uporządkowania tegoż inwentarza.
Jako że mniejsza wartość przedmiotów umieszczonych w wykazie oznaczałaby także mniejszą odpowiedzialność za długi, rodzić się może pokusa zaniżenia wartości rzeczy, które nabywamy. Nie warto jednak tego robić. Ustawodawca w nowym art. 1031 par. 2 kodeksu cywilnego wskazał bowiem, że jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi, nie będzie podlegał ochronie wynikającej z zasady dobrodziejstwa inwentarza. Mówiąc prościej: osoba, która umyślnie zaniży wartość nabytego spadku, będzie odpowiadała za długi spadkowe całym swoim majątkiem.
Od umyślnego zaniżenia wartości wykazu należy odróżnić pomyłkę przy jego przygotowywaniu. W takiej sytuacji w celu ochrony wierzycieli spadkowych przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku. Z tym zastrzeżeniem, że tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Odpowiedzialność nie ma jednak zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
OPINIA EKSPERTA
Barbara Nintza notariusz, Krajowa Rada Notarialna
Do 18 października 2015 roku, w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, jedynym dokumentem, z którego wynika granica górnej odpowiedzialności za długi spadkowe jest spis inwentarza. Spisu inwentarza dokonuje komornik na podstawie postanowienia sądu spadku o sporządzeniu spisu inwentarza. Wniosek o wydanie takiego postanowienia może złożyć spadkobierca, osoba uprawniona do zachowku i wierzyciel spadku. Za sporządzenie inwentarza należna jest opłata stała w wysokości 10 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę pracy komornika (opłata może wynosić od ok. 400 zł do nawet kilku tysięcy w sytuacji, gdy np. w skład przyjętego spadku wchodzi nieruchomość, a jej wyceny może dokonać tylko biegły sądowy).
Od 18 października 2015 r. dla spadków otwartych po tym dniu spadkobierca, zapisobierca windykacyjny i wykonawca testamentu będą mogli skorzystać z nowego narzędzia określającego odpowiedzialność za długi spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza w postaci wykazu inwentarza. Wykaz inwentarza można sporządzić samodzielnie na formularzu „Wykaz inwentarza”, albo u notariusza, który przygotuje protokół w formie aktu notarialnego. W przypadku wykazu inwentarza własny dokument może sporządzić każda z uprawnionych do tego osób. W razie powzięcia wiadomości wpływających na zmianę danych w wykazie można go w przyszłości uzupełnić.
Wykaz inwentarza musi zawierać imię i nazwisko, numer PESEL i adres ostatniego zamieszkania spadkodawcy oraz imię i nazwisko, numer PESEL i adres składającego wykaz inwentarza. Z należytą starannością spadkobierca, zapisobierca windykacyjny i wykonawca testamentu ujawnią w nim przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisu windykacyjnego, z podaniem ich wartości według stanu i ceny z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. Przy sporządzaniu wykazu inwentarza nie ma potrzeby powoływania biegłego, który określiłby wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku oraz wysokość długów, bo określą to sam spadkobierca, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu.
Formularz wykazu inwentarza dostępny będzie w sądach rejonowych, sądach okręgowych i ich wydziałach zamiejscowych, a także na stronach internetowych tych sądów. Wypełniony formularz trzeba będzie samemu złożyć w sądzie spadku.
Jeżeli spadkobierca wybierze formę wykazu inwentarza w postaci protokołu notarialnego, to notariusz prześle go do sądu spadku, który na stronie sądu umieści ogłoszenie o jego złożeniu. Za sporządzenie wykazu notariusz pobierze wynagrodzenie w wysokości 200 zł powiększone o 23 proc. podatku VAT. Jeżeli wybierzemy sporządzenie wykazu inwentarza w formie aktu notarialnego, będzie to związane z informacją notariusza o skutkach dokonania tej czynności.