W spółce osobą odpowiedzialną za dokonywanie płatności na rzecz dostawców jest główna księgowa, m.in. przygotowuje polecenia przelewów i autoryzuje transakcje. Przy wykonywaniu zapłaty błędnie wpisała numer rachunku bankowego, w efekcie pieniądze otrzymała osoba nieupoważniona, która odmówiła ich zwrotu. Spółka była zobowiązana dokonać przelewu na rachunek kontrahenta. Czy i w jaki sposób jest możliwe odzyskanie pieniędzy?
Dokonanie zapłaty na rzecz osoby nieuprawnionej stanowi przesłankę umożliwiającą wystąpienie przeciwko księgowej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Zgodnie z art. 405 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej: k.c.) „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości’’. Osoba, na której konto w wyniku pomyłki trafią środki, uzyskuje nieuzasadnioną korzyść majątkową i ma obowiązek zwrócić uzyskane środki pieniężne.Po implementacji dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (Dz.Urz. UE z 2007 r. L 319, s. 1) i zgodnie z nową ustawą o usługach płatniczych (Dz.U. z 2014 r. poz. 873 ze zm.) banki dokonują przelewów wyłącznie w sytuacjach, gdy wskazano unikatowy identyfikator bez względu na podanie przez nadawcę informacji dodatkowych. Tym identyfikatorem jest przede wszystkim numer rachunku (unikatowy identyfikator – kombinacja liter, liczb lub symboli – określony przez dostawcę dla użytkownika, który jest dostarczany w celu jednoznacznego zidentyfikowania biorącego udział w danej transakcji płatniczej użytkownika lub jego rachunku płatniczego).
Po wykonaniu błędnego przelewu należy natychmiast skontaktować się z bankiem i za jego pośrednictwem wezwać odbiorcę przelewu do zwrotu nienależnej kwoty. Jeżeli ta droga okaże się nieskuteczna, można wystąpić do sądu z roszczeniem o bezpodstawne wzbogacenie. Jednak aby tego dokonać, niezbędne jest uzyskanie danych osoby, która przelew otrzymała. Dane takie ma oczywiście bank. Ma on jednak prawo odmówić ich przekazania, ponieważ są objęte tajemnicą bankową. Tym samym spółka może się znaleźć w sytuacji, w której nie będzie możliwe odzyskanie pieniędzy na drodze sądowej od osoby, która otrzymała je w wyniku pomyłki.
Bez względu na możliwość odzyskania nienależnej wpłaty spółka będzie zobowiązana do dokonania zapłaty na rzecz kontrahenta. Tym samym wykonanie błędnego przelewu stanowi szkodę pracodawcy, za którą pracownik może ponosić odpowiedzialność na podstawie kodeksu pracy.
Zakres odpowiedzialności księgowej w opisanej sytuacji jest uzależniony od warunków umowy i zakresu jej obowiązków. Jeżeli z treści umowy oraz zakresu obowiązków będzie wynikać, że polecenia przelewu dotyczą mienia, które powierzono pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się – zgodnie z art. 124 k.p. pracownica będzie odpowiadała w pełnej wysokości za szkodę w mieniu. W przeciwnym wypadku zakres odpowiedzialności może zostać ustalony na podstawie art. 114–122 k.p., tj. do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownicy w dniu wyrządzenia szkody (w przypadku winy nieumyślnej) lub w pełnej wysokości (w przypadku umyślnego jej wyrządzenia).
Podstawa prawna
Art. 405–411 ustawy z 29 sierpnia 1997 r.– Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 128 ze zm.).
Art. 114–127 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
