Opinia
Dziesięć lat temu przedsiębiorstwa finansowe zrzeszone w Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce (KPF) przyjęły do stosowania Zasady Dobrych Praktyk (ZDP). Jubileusz ten to okazja do pytania, na czym polega szczególna rola tych zasad i jak ich stosowanie wygląda w praktyce. Działalność instytucji finansowych uregulowana jest przecież przepisami prawa, skąd się więc bierze potrzeba tworzenia samoregulacji?
Rozmaite zbiory dobrych praktyk tym się różnią od prawa „twardego”, bezwzględnie obowiązującego, że są zazwyczaj opracowywane i wdrażane przez organizacje branżowe na podstawie doświadczenia i wiedzy praktycznej zdobywanych w kontaktach z klientami oraz partnerami biznesowymi. Stanowią swoistą nadbudowę do regulacji prawnych, tym cenniejszą, że przyjmowaną dobrowolnie, chociaż niejednokrotnie w wyniku pozytywnej presji środowiskowej. W przypadku Zasad Dobrych Praktyk KPF ta presja środowiskowa jest jeszcze wzmocniona, jako że warunkiem przystąpienia do KPF jest podjęcie zobowiązania do stosowania ZDP, co jest monitorowane przez Komisję Etyki KPF, a także do przeprowadzania raz w roku audytu etycznego mającego na celu zbadanie zgodności prowadzonej działalności z tymi zasadami.
Elastyczność
Istotną cechą zbiorów dobrych praktyk jest znacznie większa (w porównaniu z przepisami prawa) łatwość reagowania na zmieniające się środowisko działalności gospodarczej, na pojawiające się nowe produkty, usługi i metody działania. Zasady Dobrych Praktyk KPF skonstruowane zostały modułowo, w sposób ułatwiający ich naturalny rozwój. Księga pierwsza obejmuje zasady ogólne, dotyczące wszystkich członków, a kolejne księgi, bardziej specjalistyczne, odnoszą się do poszczególnych sektorów, w których członkowie KPF działają. Dzięki temu poszczególne moduły można rozwijać niezależnie od siebie, można też w miarę potrzeby łatwo dodawać nowe księgi.
Dobrym tego przykładem jest nowa Księga szósta, przyjęta w maju br. i skierowana do członków KPF prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa i doradztwa finansowego. Są oni pośrednikami pomiędzy konsumentami poszukującymi finansowania a bankami oraz firmami pożyczkowymi. Jest to specyficzny rodzaj działalności, w którym ważne jest nie tylko budowanie dobrych relacji z klientami (potencjalnymi kredytobiorcami), lecz także z partnerami biznesowymi oferującymi takie kredyty lub pożyczki. Podstawowym zadaniem pośredników finansowych jest znalezienie trudnej niejednokrotnie do osiągnięcia równowagi: z jednej strony są oni zobowiązani do dbałości o rzetelne przedstawienie produktów pożyczkowych oferowanych przez partnerów (banki i instytucje pożyczkowe), a z drugiej strony powinni dobrać taką ofertę, która najlepiej spełnia potrzeby konkretnego klienta, ustalone w oparciu o informacje przez niego udostępnione.
Kontrola
Nawet najlepsze regulacje będą jednak martwe, jeżeli zbraknie mechanizmów ich monitorowania i egzekwowania. Taki żywy mechanizm w przypadku Zasad Dobrych Praktyk zapewnia wspomniana już Komisja Etyki, która nie tylko organizuje i weryfikuje coroczny audyt etyczny, lecz także na bieżąco reaguje na sygnały wymagające sprawdzenia, czy członkowie KPF w pełni się do tych zasad stosują. Każdy taki sygnał jest starannie analizowany, a w przypadku uzasadnionych wątpliwości komisja wszczyna postępowanie mające na celu pełne wyjaśnienie sprawy. Dysponuje szerokim wachlarzem możliwości: począwszy od stwierdzenia, że naruszenie ZDP nie wystąpiło, aż po najdalej idącą sankcję zgłoszenia wniosku o usunięcie danej instytucji finansowej z grona członków KPF. Do tej pory nie wystąpiła potrzeba zastosowania aż tak drastycznego środka, natomiast postępowanie stanowi dobrą okazję do starannej weryfikacji metod działania. Następuje bowiem praktyczna konfrontacja Zasad Dobrych Praktyk z realiami rynkowymi. Najbardziej chyba pozytywnym przejawem skuteczności działań Komisji Etyki jest to, że nawet jeśli w konkretnym przypadku komisja stwierdzi naruszenie jakiejś zasady, to w efekcie członek KPF dokonuje ponownej analizy swojego postępowania i podejmuje działania w celu usunięcia przyczyn naruszenia: doskonali procedury wewnętrzne oraz metody działania. Stara się przy tym znaleźć takie rozwiązanie, które umożliwi naprawienie popełnionego błędu w sposób satysfakcjonujący dla klienta.
Szczególną wartość Zasad Dobrych Praktyk podkreślają też konsultacje prowadzone przez KPF z podmiotami zewnętrznymi (instytucjami partnerskimi, regulatorami oraz instytucjami dbającymi o ochronę praw konsumentów). Im lepiej zasady są uzgodnione z partnerami rynkowymi, tym bardziej przyczyniają się do wzmacniania zaufania konsumentów do podmiotów zrzeszonych w KPF. Podstawową wartością członków KPF jest bowiem budowanie właściwych relacji z klientami.
Istotną cechą zbiorów dobrych praktyk jest znacznie większa, w porównaniu z przepisami prawa, łatwość reagowania na zmieniające się środowisko.