Tryb konsensualny przebija się z trudem

Instytucja przewidziana w art. 335 par. 1 k.p.k. – a więc możliwość dołączania do aktu oskarżenia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy – nie jest doceniana przez prokuratorów. Co gorsza, nie jest też właściwie stosowana, a oskarżyciele, którzy po nią sięgają, popełniają dużo błędów. Takie wnioski płyną z lustracji przeprowadzonej przez Prokuraturę Generalną w 2014 r. Analiza objęła działalność jednostek rejonowych i okręgowych apelacji gdańskiej, katowickiej, rzeszowskiej i wrocławskiej – w sprawach z I półrocza 2013 r.

Wyniki lustracji mogą być o tyle istotne, że od 1 lipca nowelizacja k.p.k. poszerza możliwość korzystania przez prokuratorów z art. 335 k.p.k.

Lustracja PG dowodzi przede wszystkim, że instytucja z art. 335 k.p.k. była w różnym stopniu wykorzystywana w poszczególnych jednostkach. Dysproporcje występują zarówno pomiędzy jednostkami okręgowymi, jak i rejonowymi. Przykładowo Prokuratura Okręgowa w Elblągu zastosowała ten tryb w przypadku 28 proc. spraw, natomiast prokuratura w Bydgoszczy – w ok. 72 proc., Prokuratura Rejonowa w Kościerzynie – 68 proc., a w Sopocie – w 20 proc.

„Stanu tego nie tłumaczy specyfika prowadzonych w danych prokuraturach postępowań przygotowawczych albowiem są one porównywalne w skali kraju i obszarze terytorialnym danego okręgu” – czytamy w dokumencie polustracyjnym. Skąd więc różnice? Zdaniem lustratorów „poza przypadkami braku aktywności prokuratorów w kierunku wniosków, o których mowa w art. 335 k.p.k., badanie nie wykazało innych obiektywnych przyczyn tego zjawiska”.

Zmiany w kpk: Prokurator ma obowiązek pozyskać dane o dochodach oskarżonego

Kontrola PG wykazała też, że mimo spełnienia warunków formalnych odstępowano od skorzystania z art. 335 k.p.k. Taki stan rzeczy wynikał z braku inicjatywy po stronie prokuratorów i funkcjonariuszy policji. Bierność wyrażała się m.in. w niedouczeniu podejrzanego o istocie trybu skazania bez rozprawy, jak i nieprzystąpieniu do uzgodnień z podejrzanym mimo, że okoliczności pozwalały na skorzystanie z tej procedury.

Badania PG dowodzą także, że mimo możliwości ograniczenia zakresu postępowań przygotowawczych w takich przypadkach śledczy przeprowadzają kompletny proces dowodzenia.

Lustratorzy wykryli jednocześnie liczne przypadki błędów w konstruowaniu przez prokuratorów wniosków o skazanie w trybie art. 335 k.p.k. (np. pomijanie w jego treści obowiązku naprawienia szkody). Prokuratorzy nie wykazywali również aktywności na etapie postępowania sądowego i wbrew regulaminowi nie uczestniczyli w posiedzeniach sądów, które rozpoznawały wnioski.

52 proc. spraw w skali kraju kończyło się wnioskiem o skazanie bez rozprawy (I półrocze 2013 r.)

Ewa Ivanova