Subskrybuj nas na Youtube
Wpadłem w spiralę długów – pisze pan Janusz. – Jedną kartę spłacam drugą, jeden kredyt innym kredytem. Stanąłem pod ścianą, tak dalej żyć się nie da. Czy mogę ogłosić upadłość – zastanawia się nasz czytelnik.
Z końcem ubiegłego roku zmieniły się przepisy dotyczące postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Mogą one zainteresować te osoby, których zobowiązania są tak duże, że ich spłata jest praktycznie niemożliwa. Oczywiście osoba zadłużona musi liczyć się z utratą (spieniężeniem przez syndyka) majątku, jednak korzyść całkowitego oddłużenia wydaje się być tego warta.
Kogo dotyczą nowe przepisy
Postępowanie dotyczące upadłości konsumenckiej obejmuje włącznie te osoby fizyczne, wobec których nie można ogłosić upadłości na zasadach ogólnych przewidzianych w ustawie – prawo upadłościowe i naprawcze. Należy bowiem mieć na uwadze, że na podstawie przepisów ogólnych prawa upadłościowego i naprawczego upadłość można ogłosić wobec osób fizycznych:
● prowadzących działalność gospodarczą,
● wspólników spółek osobowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem.
Na zasadach ogólnych można ogłosić też upadłość osoby fizycznej, która zaprzestała działalności lub która przestała być wspólnikiem spółki osobowej, jeżeli od jej wykreślenia z rejestru nie upłynął rok.
Zatem powyżej wymienione osoby nie mogą skorzystać z przepisów o upadłości konsumenckiej i mogą jedynie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości na zasadach ogólnych. Niestety ogólne postępowanie upadłościowe nie jest tak korzystne jak procedura przewidziana dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
Wniosek o ogłoszenie upadłości
Pismo wszczynające postępowanie upadłościowe względem osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej może złożyć tylko sam dłużnik – nie może tego dokonać jego wierzyciel. Co istotne, osoba nieprowadząca działalności gospodarczej może także złożyć stosowny wniosek, jeżeli jest zadłużona względem jednego wierzyciela (zgodnie z ogólnymi zasadami, aby złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, dłużnik powinien zalegać z płatnościami więcej niż jednemu podmiotowi). Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć do sądu upadłościowego (sądu rejonowego – wydziału gospodarczego). Opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej wynosi 30 zł (na zasadach ogólnych – 1tys. zł). Wnioskodawca jest zobowiązany do wskazana spisu swojego majątku wraz z wyceną jego składników. Jest on również obowiązany do wymienienia swoich wierzycieli wraz z ich adresami i wysokością wierzytelności oraz terminami zapłaty.
Sąd upadłościowy nie może ogłosić upadłości osoby fizycznej, jeżeli ta m.in.:
● umyślnie lub przez rażące niedbalstwo doprowadziła do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyła swój stopień niewypłacalności,
● w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku, mając taki obowiązek, nie zgłosiła w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości na zasadach ogólnych.
Pragnę w tym miejscu wskazać, że warto jest złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, nawet jeśli dłużnik ma wątpliwości, czy doprowadził do swojej upadłości przez rażące niedbalstwo. Sąd upadłościowy będzie bowiem rozpatrywał tę kwestię w ramach postępowania upadłościowego, zatem przyjmowanie z góry przez samego dłużnika, iż dane zachowanie wypełnia przesłanki rażącego niedbalstwa, jest moim zdaniem przedwczesne.
Ograniczenie wskazane w drugim z powyższych punktów w sposób bardzo istotny może utrudnić osobom fizycznym przeprowadzenie postępowania upadłościowego na preferencyjnych dla nich warunkach. Ograniczenie dotyczy następującej sytuacji: osoba fizyczna, która w przeszłości prowadziła działalność gospodarczą lub była wspólnikiem spółki osobowej, nie zgłosiła w czasie właściwym wniosku o ogłoszenie upadłości na zasadach ogólnych. Czas właściwy do złożenia wniosku to termin dwóch tygodni od dnia, w którym osoba fizyczna stała się niewypłacalna. Przepisy wyjaśniają, iż dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dłużnik, który nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości, będąc przedsiębiorcą, zgodnie z nowymi przepisami może to zrobić dopiero po upływie 10 lat na podstawie przepisów o upadłości konsumenckiej. Postanowienie to może budzić wątpliwości interpretacyjne, w konsekwencji na jego jednoznaczną interpretację należy oczekiwać do momentu wydania stosownych orzeczeń przez sądy rozpoznające wnioski o ogłoszenie upadłości.
Pragnę jeszcze wskazać, że wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie zostanie uwzględniony, jeżeli w okresie 10 lat przed złożeniem tego wniosku czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Ograniczenia związane z możliwością złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej przed upływem 10 lat po zaistnieniu przewidzianego w przepisach zdarzenia mogą być pominięte przez sąd, jeżeli przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Postępowanie upadłościowe
Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd stwierdzając, że nie znajdują zastosowania przesłanki negatywne co do możliwości ogłoszenia upadłości dłużnika, powinien ogłosić jego upadłość. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości wyznacza się m.in. syndyka masy upadłości, który reprezentuje upadłego. Syndyk zobowiązany jest do dokonania spisu majątku dłużnika, jego wyceny oraz do potwierdzenia okoliczności przedstawionych przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości. Stąd też niezwykle istotne jest, aby był zgodny z prawdą. W przeciwnym bowiem wypadku sąd działając z urzędu lub na wniosek syndyka, umorzy postępowanie upadłościowe.
Samo postępowanie upadłościowe w stosunku do osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej jest tak skonstruowane, aby było ono jak najmniej kosztowne. Poza bardzo niską opłatą od wniosku upadły oszczędza również na ogłoszeniach zamieszczanych w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz na wynagrodzeniu syndyka. Co więcej, koszty postępowania upadłościowego wykłada zaliczkowo Skarb Państwa, a nie upadły. Dodatkowo przepisy o upadłości konsumenckiej wyłączają możliwość oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości tylko z tego powodu, że majątek upadłego nie wystarczy na przeprowadzenie postępowania upadłościowego.
W ramach postępowania upadłościowego syndyk powinien spieniężyć majątek upadłego. Dotyczy to również nieruchomości mieszkalnych. W przypadku jednak, gdyby zbyciu podlegał lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, a konieczne byłoby zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości należy wydzielić kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 czterech miesięcy. Pragnę wskazać, że ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze wskazuje, że „na wniosek” upadłego sędzia komisarz określa tę kwotę, zatem upadły powinien złożyć stosowny wniosek w tej sprawie.
Po wypłaceniu wierzycielom przez syndyka kwot uzyskanych ze sprzedaży majątku upadłego sąd ustala plan spłaty wierzycieli. Plan spłaty wierzycieli jest więc etapem postępowania upadłościowego następującym po sprzedaży majątku dłużnika. W postanowieniu o planie spłaty sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż 36 miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.
Nowe przepisy przewidują różne warianty rozstrzygnięć w przypadku, gdy plan spłaty stał się niemożliwy do realizacji przez upadłego, sytuacja upadłego się istotnie poprawiła albo upadły nie wykonuje nałożonego na niego planu spłaty. Dodatkowo ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze zobowiązuje upadłego do składania corocznego sprawozdania z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy. Upadły jest obowiązany do złożenia sprawozdania do końca kwietnia następnego roku. W sprawozdaniu należy wykazać przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez prezesa GUS. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego.
Zakończenie postępowania
Jeżeli dłużnik należycie wykonywał plan spłaty wierzycieli przez okres, na który plan ten został ustanowiony, i jednocześnie po upływie tego okresu nadal pozostają nieuregulowane zobowiązania ciążące na dłużniku, sąd jest zobowiązany wydać postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań niespłaconych w ramach tego planu. Zatem od momentu uprawomocnienia się powyższego postanowienia sądu zobowiązania upadłego wygasają z wyjątkami przewidzianymi w ustawie – prawo upadłościowe i naprawcze.
Podsumowując stoję na stanowisku, że nowe przepisy mogą pozwolić osobom fizycznym na wyjście z tarapatów finansowych, w których w przeciwnym wypadku pozostawałyby do końca życia. Dotyczy to również osób prowadzących w przeszłości działalność gospodarczą, które pomimo upływu lat od zakończenia działalności lub zamknięciu nieudanego interesu nadal spłacają ciążące na nich zobowiązania.
Podstawa prawna
Art 4911–3 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2015 r. poz. 233).