Odwrócenie tendencji polegającej na nadużywaniu przez sądy kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz skłonienie sędziów do częstszego nakładania kar wolnościowych – ograniczenia wolności i grzywny – to główne cele wchodzącej dziś w życie nowelizacji kodeksu karnego (Dz.U. z 2015 r. poz. 396). Mają one zostać osiągnięte dzięki następującym zmianom:

Kara pozbawienia wolności:
● Jeżeli za czyn popełniony przez oskarżonego przewidziana jest kara pozbawienia wolności nieprzekraczająca ośmiu lat, sąd może zamiast niej orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności (art. 37a).
● Jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności w wymiarze do lat pięciu i istnieje możliwość wyboru kary, sąd orzeka pozbawienie wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary (art. 58 par. 1).
● Jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą trzech lat albo łagodniejszą i społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli:
– orzeka jednocześnie środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny (np. nawiązkę),
– cele kary zostaną w ten sposób spełnione (art. 59).
Kasprzycka: Sprawiedliwsza sprawiedliwość

Zobacz również
Kara ograniczenia wolności:
● Wydłużenie okresu, na jaki kara ta może być orzekana, z 12 miesięcy do dwóch lat (art. 34 par. 1),
● Sąd orzekający karę ograniczenia wolności może m.in. (łącznie lub osobno):
– zobowiązać skazanego do wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne,
– zobowiązać skazanego do pozostawania w miejscu stałego pobytu lub innym wyznaczonym miejscu w systemie dozoru elektronicznego (SDE),
– zdecydować o potrącaniu na cel społeczny co miesiąc od 10 proc. do 25 proc. wynagrodzenia skazanego (art. 34 par. 1a).
Kara mieszana:
Sąd w sprawie o występek zagrożony więzieniem może orzec karę ograniczenia wolności do dwóch lat i jednocześnie:
– karę pozbawienia wolności do trzech miesięcy – niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
– karę pozbawienia wolności do sześciu miesięcy, jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi co najmniej 10 lat.
W takich przypadkach karę więzienia wykonuje się w pierwszej kolejności (art. 37b).
Środki karne:
Do katalogu środków karnych dodano:
– zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (art. 39 pkt 2b),
– nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 39 pkt 2e).
Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności:
● Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku (do wczoraj dwóch lat), jeżeli:
– sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był już skazany na karę pozbawienia wolności,
– jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi skazanego do przestępstwa (art. 69 par. 1).
● Okres próby wynosi minimalnie rok, a maksymalnie trzy lata (art. 70 par. 1).
● Jeżeli zawiesza się karę wobec młodocianego lub sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od dwóch do pięciu lat (art. 70 par. 2).
● Sąd, zawieszając wykonanie kary, będzie nakładał na skazanego przynajmniej jeden obowiązek (m.in. przeproszenia pokrzywdzonego, informowania sądu lub prokuratora o przebiegu okresu próby). Do katalogu tych obowiązków dodano:
– poddanie się terapii uzależnień,
– poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
– uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
– inne stosowne postępowanie, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa (art. 72 par. 1).
● W sytuacji, gdy skazany w okresie próby będzie rażąco naruszał porządek prawny (w szczególności popełni przestępstwo innego rodzaju niż to, za które został skazany), sąd będzie mógł, ale nie będzie musiał zarządzić wykonanie kary. Odwieszenie kary będzie pozostawione do uznania sądu także wówczas, gdy skazany m.in. nie uiści grzywny, uchyla się od dozoru, nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych (art. 75 par. 2).
● Zarządzając wykonanie kary, sąd będzie mógł skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę. Podejmując taką decyzję, będzie brał pod uwagę dotychczasowy przebieg próby, a zwłaszcza wykonywanie przez skazanego nałożonych obowiązków (art. 75 par. 3a).
● Sąd zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności będzie mógł zamienić ją na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne albo karę grzywny. Kara ograniczenia wolności nie może trwać dłużej niż 2 lata, a grzywna nie może przekroczyć 810 stawek dziennych. Z takiego dobrodziejstwa nie będzie mógł skorzystać skazany, który nie wykonał obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym lub nie naprawił szkody wyrządzonej przestępstwem (art. 75a par. 1 i 2).