Jak podkreślają eksperci, w Polsce brakuje kompleksowego systemu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej cudzoziemcom. Zajmują się tym przede wszystkim organizacje pozarządowe. Korzystają one m.in. ze specjalnych programów unijnych, jednak wsparcie to często okazuje się niewystarczające.

Obowiązek zapewnienia takiej pomocy osobom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej wynika z przepisów tzw. pakietu azylowego w ramach wspólnego systemu azylowego Unii Europejskiej. Zgodnie z unijną dyrektywą z 2013 r., państwa członkowskie zobowiązane są do udzielania, na prośbę cudzoziemca, takiej pomocy w postępowaniach odwoławczych. Obejmuje to co najmniej przygotowanie wymaganych dokumentów proceduralnych i udział w rozprawie przed sądem w imieniu wnioskodawcy.

W myśl projektu przygotowanego przez MSW pomoc prawna dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, pozbawionych statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej obejmie postępowania na etapie przedsądowym. Będzie świadczona m.in. przez adwokatów, radców prawnych i organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego wpisane na listę prowadzoną przez Urząd do Spraw Cudzoziemców (UdSC).

Zgodnie z projektem nieodpłatna pomoc prawna będzie przysługiwać w razie wydania cudzoziemcowi przez UdSC decyzji m.in. o odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, umorzeniu postępowania ws. udzielenia ochrony międzynarodowej, przekazaniu wnioskodawcy do innego państwa UE.

Pomoc prawna w ramach postępowań odwoławczych będzie polegała na sporządzeniu odwołania od decyzji UdSC. Cudzoziemiec będzie miał także zapewnionego pełnomocnika oraz tłumacza przed organem drugiej instancji - Radą do Spraw Uchodźców.

Dodatkowym kryterium dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców, którym została wydana decyzja o pozbawieniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, będzie poziom ich dochodów. Warunkiem będzie uzyskiwanie dochodu nie większego niż 150 proc. kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej; w przypadku osoby samotnej wynosi ono obecnie 461 zł lub 316 zł na jednego członka w rodzinie.

Konstytucja nie zabrania magistrom udzielania porad prawnych
Konstytucja nie zabrania magistrom udzielania porad prawnych

Zobacz również

Cudzoziemiec będzie mógł korzystać z pomocy tylko jednego podmiotu. Pomoc taka nie będzie mu przysługiwała, jeśli ustanowił w swojej sprawie zawodowego pełnomocnika.

Koszt nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców MSW szacuje na ponad 3 mln zł rocznie.

Ponadto projekt precyzuje przepisy dotyczące dzieci cudzoziemskich pozostających bez opieki rodziny. Wniosek o udzielenie im ochrony międzynarodowej będzie składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom. Natomiast UdSC, w celu odnalezienia krewnych takich dzieci, będzie odpowiedzialny m.in. za nawiązanie kontaktu z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi.

Ponadto Straż Graniczna będzie odpowiedzialna za zapewnienie transportu osobom - niepełnosprawnym, w podeszłym wieku, kobietom ciężarnym, rodzicom samotnie wychowującym małe dzieci - do ośrodka recepcyjnego.

Jak informuje MSW, nowe przepisy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP powinny wejść w życie (zgodnie z przepisami unijnymi) do 20 lipca.