Obowiązek zapewnienia takiej pomocy osobom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej wynika z przepisów tzw. pakietu azylowego w ramach wspólnego systemu azylowego Unii Europejskiej. Zgodnie z unijną dyrektywą z 2013 r., państwa członkowskie zobowiązane są do udzielania, na prośbę cudzoziemca, takiej pomocy w postępowaniach odwoławczych. Obejmuje to co najmniej przygotowanie wymaganych dokumentów proceduralnych i udział w rozprawie przed sądem w imieniu wnioskodawcy.

W myśl projektu przygotowanego przez MSW pomoc prawna dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, pozbawionych statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej obejmie postępowania na etapie przedsądowym. Będzie świadczona m.in. przez adwokatów, radców prawnych i organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego wpisane na listę prowadzoną przez Urząd do Spraw Cudzoziemców (UdSC).

Zgodnie z projektem nieodpłatna pomoc prawna będzie przysługiwać w razie wydania cudzoziemcowi przez UdSC decyzji m.in. o odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, umorzeniu postępowania ws. udzielenia ochrony międzynarodowej, przekazaniu wnioskodawcy do innego państwa UE.

Pomoc prawna w ramach postępowań odwoławczych będzie polegała na sporządzeniu odwołania od decyzji UdSC. Cudzoziemiec będzie miał także zapewnionego pełnomocnika oraz tłumacza przed organem drugiej instancji - Radą do Spraw Uchodźców.

Dodatkowym kryterium dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców, którym została wydana decyzja o pozbawieniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, będzie poziom ich dochodów. Warunkiem będzie uzyskiwanie dochodu nie większego niż 150 proc. kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej; w przypadku osoby samotnej wynosi ono obecnie 461 zł lub 316 zł na jednego członka w rodzinie.

Cudzoziemiec będzie mógł korzystać z pomocy tylko jednego podmiotu. Pomoc taka nie będzie mu przysługiwała, jeśli ustanowił w swojej sprawie zawodowego pełnomocnika.

Koszt nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców MSW szacuje na ponad 3 mln zł rocznie.

Ponadto projekt precyzuje przepisy dotyczące dzieci cudzoziemskich pozostających bez opieki rodziny. Wniosek o udzielenie im ochrony międzynarodowej będzie składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom. Natomiast UdSC, w celu odnalezienia krewnych takich dzieci, będzie odpowiedzialny m.in. za nawiązanie kontaktu z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi.

Ponadto Straż Graniczna będzie odpowiedzialna za zapewnienie transportu osobom - niepełnosprawnym, w podeszłym wieku, kobietom ciężarnym, rodzicom samotnie wychowującym małe dzieci - do ośrodka recepcyjnego.

Jak informuje MSW, nowe przepisy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP powinny wejść w życie (zgodnie z przepisami unijnymi) do 20 lipca.