Co do zasady to sprzedawca powinien wypłacić artyście wynagrodzenie z tytułu odsprzedaży jego pracy. Ale jeśli kupującym jest profesjonalny pośrednik w handlu dziełami sztuki, nie ma przeszkody, aby to on pokrył całość lub część honorarium należnego twórcy – uznał Trybunał Sprawiedliwości UE.

Przy sprzedaży wybranych dzieł sztuki francuski oddział Christie’s, największego domu aukcyjnego na świecie, ma zwyczaj pobierania od kupującego specjalnej opłaty, która następnie przekazywana jest artyście jako honorarium z tytułu odsprzedaży. Praktykę tę zakwestionował jednak jego klient i konkurent Krajowy Związek Antykwariuszy (SNA), specjalizujący się w obrocie antykami. W przypadkach dwóch sprzedaży w 2008 i 2009 r. SNA podważył klauzulę umowną, która nakładała na niego, jako na nabywcę, obowiązek wypłaty wynagrodzenia należnego twórcy z tytułu odsprzedaży, uznając ją za nieuczciwą. Powołał się przy tym na przepisy w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki oraz francuskie prawo autorskie, które podobnie jak polskie do wypłaty honorarium autorskiego co do zasady zobowiązuje sprzedawcę.

Sąd I instancji w Paryżu oddalił jednak powództwo antykwariuszy, gdyż doszedł do wniosku, że podział obciążenia wypłatą wynagrodzenia przysługującego artyście nie stanowi samo w sobie czynu nieuczciwej konkurencji.

Innego zdania był natomiast sąd apelacyjny, który stwierdził nieważność spornej klauzuli. W jego ocenie wszelkie umowne odstępstwa od przepisów dyrektywy 2001/84 stałyby w sprzeczności z jej celem, jakim jest zapewnienie ujednolicenia prawa do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży.

W skardze złożonej do sądu kasacyjnego Christie’s przekonywał jednak, iż wspomniana dyrektywa nie uściśla, która strona ma obowiązek wypłaty honorarium autorskiego i wcale nie wyklucza, aby kwestia ta została uregulowana w umowie.

O rozstrzygnięcie tego sporu francuski sąd wystąpił ostatecznie do trybunału w Luksemburgu. TSUE podkreślił, że to państwa członkowskie UE są odpowiedzialne za ustanowienie opłaty wynikającej z prawa do wynagrodzenia twórcy z tytułu odsprzedaży i to one same decydują o tym, kto powinien ją uiszczać. Tym samym państwa mogą odstąpić od zasady, że wypłata honorarium autorskiego jest obowiązkiem sprzedawcy. Jeśli się na to zdecydują, to muszą brać pod uwagę, zgodnie z art. 1 dyrektywy 2001/84, wyłącznie „osoby zawodowo działających na rynku dzieł sztuki”, które w transakcjach występują jako sprzedawcy, kupujący lub pośrednicy.

Co więcej, w ocenie trybunału, nawet jeśli prawo krajowe do wypłaty honorarium autorskiego zobowiązuje sprzedawcę lub pośrednika, to nie ma przeszkód, aby w umowie uzgodniono, że to kupujący pokryje jego całość bądź część.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 26 lutego 2015 r. w sprawie Christie’s France przeciwko Syndicat national des antiquaires (sygn. C 41/14)

EŚ