Na gruncie prawa rosyjskiego może być to jedyna możliwość doprowadzenia do sytuacji, że wspólnicy lub członkowie zarządu odpowiadać będą swoim majątkiem za zobowiązania spółki
Decydując się na dochodzenie roszczenia w Rosji na drodze sądowej, należy pamiętać, że tak jak i w Polsce, można to zrobić w trybie wytoczenia powództwa albo w ramach podziału majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym. Z doświadczenia wynika, że dochodzenie roszczeń w trybie postępowania upadłościowego może się okazać znacznie skuteczniejsze aniżeli dochodzenie w zwykłym trybie.
Dlaczego ta droga
Po pierwsze, przedsiębiorca unika wówczas postępowania egzekucyjnego, które w Rosji nie najlepiej funkcjonuje, jak również ryzyka, że trafi na nieuczciwego lub nierzetelnego komornika (któremu prawo daje większe aniżeli syndykowi możliwości na robienie samowolki). Upadłość w Rosji prowadzona jest obecnie w dość przejrzysty sposób. Znając procedurę upadłościową, wierzyciel jest w stanie kontrolować jej przebieg z dowolnego miejsca, w tym z zagranicy. Od początku wierzyciel może też kontrolować sytuację prawną i materialną dłużnika, unikając przy tym ogłoszenia upadłości poza jego plecami.
Po drugie, zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości może wpłynąć na dłużnika w sposób motywujący do uregulowania zapłaty, zwłaszcza jeżeli ma on plany gospodarcze (zaciągnięcie kredytu, rozpoczęcie współpracy z innymi kontrahentami lub dostawcami). Upublicznienie wiadomości o wprowadzeniu jakiejkolwiek procedury upadłościowej wobec niego nie sprzyjałoby tym planom.
Po trzecie, kontrahenci rosyjscy z reguły wywiązują się ze swoich zobowiązań gospodarczych. Przypadki niepłacenia najczęściej związane są nie z brakiem chęci zapłaty, lecz z rzeczywiście zaistniałymi problemami z płynnością finansową. Procedura upadłościowa w tych przypadkach byłaby wręcz wskazana. Dodatkowo warto wziąć pod uwagę to, że większość z tych przedsiębiorców jest spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością. Na gruncie prawa rosyjskiego jedynym przypadkiem ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki przez jej wspólników lub członków zarządu jest właśnie doprowadzenie spółki do stanu upadłości. Jeżeli mamy podejrzenie o celowym lub zawinionym doprowadzeniu do upadłości dłużnika-spółki przez osoby za nią decydujące, jedynym sposobem na udowodnienie tego jest ogłoszenie jej upadłości.
Aspekty finansowe
Znacznie niższe są też koszty procedury upadłościowej. Wierzyciel nie płaci wówczas wpisu uzależnionego od wartości wierzytelności, lecz stałą opłatę w wysokości nieprzekraczającej 6000 rubli (ok. 400 zł).
Pamiętać jednak należy o tym, że wszczęcie postępowania upadłościowego objęte jest ryzykiem dzielenia się masą upadłości z innymi wierzycielami. Jeżeli wykonanie zobowiązania było zabezpieczone hipoteką lub zastawem, w pierwszej kolejności powinniśmy rozważyć zaspokojenie roszczenia z przedmiotu zabezpieczenia.
Waga zapisów
Przed podjęciem decyzji o tym, w jaki sposób dochodzić roszczeń od dłużnika w Rosji, przedsiębiorca powinien zweryfikować posiadaną dokumentację potwierdzającą zawarcie umowy i fakt niepłacenia przez kontrahenta oraz ewentualnie podjąć kroki w celu uzupełnienia brakujących dowodów.
Zgodnie z ogólną regułą w rosyjskim prawie cywilnym umowa pomiędzy przedsiębiorcami powinna być zawarta w formie pisemnej, pod rygorem braku możliwości powołania się na dowody inne niż pisemne.
W praktyce oznacza to, że w postępowaniu sądowym będą się liczyły dowody wyłącznie na piśmie. Jeżeli z takiej perspektywy pozycja wierzyciela jest za słaba, koniecznie musi on podjąć odpowiednią korespondencję z dłużnikiem.
Przedsądowa korespondencja
Korespondencja powinna być prowadzona w formie przewidzianej dla kontraktu. Jeżeli uprzednio obie strony, w zakresie stosunków wynikających z danej umowy, skutecznie wyraziły zgodę na zrównanie statusu dokumentów elektronicznych z dokumentami na nośniku papierowym albo obie strony posługują się podpisem elektronicznym, korespondencja może być prowadzona elektronicznie. Jeżeli prowadzono korespondencję w sposób tradycyjny, najlepiej korzystać z opcji wysłania listu poleconego z wykazem zawartości przesyłki. Wierzyciel powinien liczyć się z tym, że dłużnik raczej nie będzie odpowiadał przy użyciu tego samego sposobu lub nie będzie odpowiadał wcale, a w sądzie może twierdzić na przykład, że wysyłano do niego puste koperty albo korespondencję niedotyczącą kontraktu. Sąd zaś będzie oczekiwał dowodów wysyłki przywoływanych dokumentów, w tym, na przykład, wezwania do zapłaty. Orzecznictwo sądów rosyjskich w zakresie prawidłowego wysyłania pocztą powiadomień i oświadczeń potwierdza taką praktykę. Z uwagi na brak możliwości wysłania przesyłki z wykazem zawartości z Polski, zaleca się wysłanie takiej przesyłki z Rosji.
Biorąc pod uwagę możliwość zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, przedsiębiorca powinien pamiętać, aby przy okazji przygotowania dokumentacji świadczącej o istnieniu długu zbierać jednocześnie dowody niewypłacalności dłużnika. Często bowiem w korespondencji uzasadniającej brak opłaty w terminie dłużnik sam wskazuje informację, którą można rozważać pod kątem przesłanek upadłości.
Przedawnienie roszczeń
Ogólny termin przedawnienia roszczeń w Rosji, zarówno w obrocie z konsumentami, jak i w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami wynosi 3 lata od dnia, kiedy powód dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o naruszeniu swojego prawa oraz o tym, kto będzie pozwanym w sprawie ochrony naruszonego prawa.
W odniesieniu do zobowiązań z określonym terminem wykonania okres przedawnienia rozpoczyna się po zakończeniu tego terminu.
Jeżeli termin wykonania nie jest określony, albo jest określony jako chwila wezwania do spełnienia świadczenia, okres przedawnienia rozpoczyna się z dniem otrzymania przez dłużnika wezwania do spełnienia świadczenia, a w przypadku wyznaczenia w wezwaniu dłużnikowi terminu wykonania – po zakończeniu takiego terminu.
Niezależnie od norm specjalnych lub sposobu obliczenia okresu przedawnienia roszczenia, okres przedawnienia nie może przekroczyć dziesięciu lat od dnia powstania zobowiązania.
Wspomniane normy odnoszą się do zobowiązań powstałych po 1 września 2013 r. Do wcześniejszych zobowiązań mają zastosowanie nieco odmienne reguły.
Tak jak i w prawie polskim, na gruncie prawa rosyjskiego sąd bada ewentualne przedawnienie roszczenia jedynie w przypadku podniesienia takiego zarzutu przez pozwanego. Zarzut przedawnienia może być podniesiony do chwili wydania przez sąd wyroku.
Terminy
Zgodnie z ogólną regułą sprawa gospodarcza powinna być rozpatrzona przez sąd pierwszej instancji w terminie nieprzekraczającym trzech miesięcy od dnia wpłynięcia powództwa do sądu. Podstawowy okres przewidziany dla instancji apelacyjnej to dwa miesiące. Okres ten obejmuje zarówno stadium przygotowawcze, jak i wydanie orzeczenia w sprawie.
Przyjęcie sprawy do rozpoznania następuje w terminie około tygodnia od dnia wpłynięcia powództwa (apelacji) do właściwego sądu.
Ze względu na skomplikowany charakter sprawy lub dużą liczbę uczestników postępowania przewidziany ogólny okres może być przedłużony do sześciu miesięcy. Możliwość ta jest wykorzystywana bardzo często w postępowaniu z udziałem osób zagranicznych.
Praktyka pokazuje, że sędziowie rosyjscy raczej przestrzegają ustawowych terminów, przewidzianych na rozpatrzenie sporu. Chociaż takie bezwzględne dążenie do rozpatrzenia sprawy w terminie niejednokrotnie odbija się niekorzystnie na rzetelności przebiegu postępowania i treści orzeczenia.
Trochę inaczej wygląda sprawa z uzyskaniem tak zwanego listu wykonawczego (będącego odpowiednikiem klauzuli wykonalności w polskim postępowaniu). Wbrew pozorom, z uwagi na brak przewidzianego w ustawie obligatoryjnego terminu w tym zakresie, uzyskanie tytułu wykonawczego wcale nie musi trwać krócej niż samo postępowanie poprzedzające wydanie wyroku. Trzeba być na to przygotowanym.
W odróżnieniu od sędziów, komornicy nie są tak zdyscyplinowani w przestrzeganiu ustawowych terminów, przewidzianych w postępowaniu egzekucyjnym.
Ogólny okres przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego w Rosji wynosi dwa miesiące od dnia jego wszczęcia. Postępowanie wszczyna się z dniem otrzymania przez komornika tytułu wykonawczego.
Wierzyciel składa wniosek w sprawie wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie do konkretnego komornika, lecz do właściwego wydziału służby komorniczej lub głównego komornika na danym obszarze terenowym o znaczeniu federacyjnym. W związku z tym często nie jest w stanie skutecznie i szybko wpłynąć na przekazanie sprawy w terminie do konkretnego komornika. Przewidziany ogólny termin ustawowy na przekazanie sprawy komornikowi przez właściwy wydział służby komorniczej to trzy dni, przez głównego komornika podmiotu federacyjnego – 5 dni od dnia wpłynięcia wniosku o wszczęcie postępowania.