Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Przez ostatnie lata moje małżeństwo było ciągłym pasmem awantur i wzajemnych pretensji o majątek. Pół roku temu wynajęłam mieszkanie i wyprowadziłam się tam razem z córką. Wbrew prośbom męża nie chcę do niego wrócić – pisze pani Monika. Chcę się rozwieść, by dokonać podziału wspólnego majątku i na drodze sądowej zobowiązać do płacenia alimentów na dziecko. Czy to jedyna droga?
Ciągłe kłótnie i prowadzenie życia na oddzielny rachunek nie musi od razu prowadzić do rozwodu. W niektórych przypadkach naprawienie wzajemnych relacji wymaga czasu, zaś definitywne zakończenie małżeństwa może być sprzeczne z dobrem wspólnych dzieci. Warto zastanowić się nad separacją. Ona także pozwala na uregulowanie spraw majątkowych, a nie powoduje ustania małżeństwa, a w razie pojednania – pozwala na przywrócenie dawnych stosunków.
Separacja może zostać orzeczona przez sąd na żądanie każdego z małżonków, gdy nastąpił pomiędzy nimi zupełny rozkład pożycia. Ma on miejsce, gdy małżeństwo przestaje całkowicie fun kcjonować i zostają zerwane wszelkie więzy duchowe, fizyczne i gospodarcze łączące męża i żonę. Taki zupełny rozkład pożycia nie musi być jednocześnie trwały (nieodwracalny), jak w przypadku rozwodu.
Pomimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji jest wykluczone w dwóch sytuacjach. Przede wszystkim wtedy, gdy wskutek wydania takiego rozstrzygnięcia miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci. Chodzi tutaj wyłącznie o dzieci, które nie ukończyły 18 lat. Albo gdy z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. zbyt krótki czas, w którym istnieje rozkład pożycia, posiadanie wspólnych pełnoletnich dzieci, które wymagają opieki, albo też jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory.
Separacja wywołuje skutki podobne do rozwodu w sferze władzy rodzicielskiej, alimentów, wyłączenia od dziedziczenia, wykluczenia domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, jeżeli zostanie ono urodzone przez matkę pozostającą w separacji. W razie orzeczenia separacji małżonkowie w dalszym ciągu pozostają małżeństwem i nie mają prawa wziąć kolejnego ślubu. Poza tym małżonek pozostający w formalnej separacji jest wyłączony od dziedziczenia ustawowego po współmałżonku. Wyłączeniu ulega więc tutaj zasada, że w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek.
W odróżnieniu od rozwodu, małżonkowie pozostający w separacji mają obowiązek wspierania się w trudnych sytuacjach, gdy przemawiają za tym względy słuszności. Mogą one sprowadzać się do wzajemnej pomocy w ciężkiej chorobie, rozwiązaniu problemów wychowawczych z dziećmi czy wsparciu finansowym w momencie, kiedy znacząco pogorszyła się sytuacja materialna drugiego z małżonków. Orzeczenie separacji powoduje, że małżonkowie nie mają względem siebie obowiązku wspólnego pożycia. Nie powoduje ono jednak rozwiązania małżeństwa, a co za tym idzie, w żadnej mierze nie zwalnia z obowiązku dochowania wierności drugiemu małżonkowi.
Pozostający w separacji małżonkowie nie mogą powrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Nie stosuje się tutaj właściwej dla rozwodu zasady, zgodnie z którą małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, ma prawo w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
W orzeczeniu o separacji sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz wskazuje, w jakiej wysokości mają oni obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Może również określić sposób korzystania ze wspólnego mieszkania. W wyjątkowych przypadkach, na żądanie jednego z małżonków, może nawet nakazać eksmisję drugiego z małżonków z lokalu.
Ważną informacją dla czytelniczki będzie również to, że nie musi ona rozwodzić się z mężem, by uregulować wspólne sprawy majątkowe. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Powstaje ona z dniem uprawomocnienia się decyzji sądu. Jest to przymusowy ustrój majątkowy. Później, z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Na zgodny wniosek małżonków sąd ma jednak obowiązek orzec o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
Zaletą separacji jest możliwość jej zakończenia na wspólne żądanie obojga małżonków. Nie wystarczy do tego jednak samo podjęcie wspólnego pożycia. Skutki formalnej separacji trwają do czasu wydania kolejnego orzeczenia przez sąd, tym razem o jej zniesieniu. Z tą chwilą uchylone zostają skutki wcześniej wydanego rozstrzygnięcia. Znosząc separację, sąd podejmuje po raz kolejny decyzję o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem.
Sytuacja prawna po ustaniu związku
● W czasie separacji nie można wstąpić w nowy związek małżeński.
● Jedynie rozwiedzeni małżonkowie mogą wrócić do swoich poprzednich nazwisk.
● Okres płacenia alimentów byłemu małżonkowi tylko po rozwodzie jest co do zasady ograniczony do 5 lat.
● Małżonkowie pozostający w separacji są zobowiązani do udzielania sobie wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
● Sprawy rozwodowe trwają dłużej i zazwyczaj wiążą się z większymi kosztami.
Rozkład pożycia trwały i zupełny
Michał 10 lat temu wyjechał do pracy do Niemiec. Pozostawił w kraju żonę i córkę. Przez ten czas utrzymuje kontakt tylko z dzieckiem i łoży jedynie na jego utrzymanie. Żona Michała zdecydowała się uporządkować sprawy majątkowe i związane z opieką nad córką. Chociaż istnieją podstawy do orzeczenia rozwodu, małżonkowie zdecydowali się zgodnie na formalną separację. Prawo nie zabrania bowiem w takiej sytuacji sądowi uwzględnienia żądania orzeczenia separacji, nawet jeśli rozkład pożycia jest nie tylko zupełny, ale i trwały.
Dodatkowe informacje w akcie małżeństwa
Prawomocne orzeczenie o separacji i o zniesieniu separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa. W odpisie skróconym aktu małżeństwa umieszcza się wzmiankę o separacji wraz z oznaczeniem sygnatury akt sprawy sądowej.
Podstawa prawna
Art. 601–606 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.). Art. 940 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
