Wniosek o ubezwłasnowolnienie – kto i kiedy może go złożyć

Można się łatwo domyślić, że ubezwłasnowolniany nie jest zainteresowany procedurą. Dlatego zazwyczaj odbywa się ona wbrew jego woli.

Polski ustawodawca przewidział dwie formy ubezwłasnowolnienia: całkowite i częściowe. Zgodnie z art. 12 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014r., poz. 121 – dalej kc) ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza pozbawienie zdolności do czynności prawnych. Omawiane zdarzenie może mieć miejsce tylko względem osoby, która ukończyła 13 lat ale ze względu na:
• chorobę psychiczną
• niedorozwój umysłowy
• inny rodzaj zaburzeń psychicznych np. pijaństwa czy narkomanii
nie jest w stanie sama kierować swoim postępowaniem. Osoba taka może liczyć na pomoc opiekuna lub rodziców.

Ubezwłasnowolnienie częściowe polega na ograniczeniu zdolności do czynności prawnych. Dokonuje się go z tych samych przyczyn co ubezwłasnowolnienie całkowite, gdy stan osoby wskazuje, że potrzebuje ona pomocy w prowadzeniu swoich spraw, jednak nie uzasadnia całkowitego pozbawienia możliwości decydowania.

- Należy pamiętać, że ubezwłasnowolnienie jest przeprowadzane w interesie osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną. Nigdy w interesie osób trzech – podkreśla radca prawny - Kamil Karczewski.

- Sąd przy podejmowaniu każdej czynności będzie przede wszystkim brał pod uwagę dobro tej osoby – dodaje.

Procedura ubezwłasnowolnienie nie jest skomplikowana. Wyjaśnia ekspert.

Jakie powody mogą być ujęte we wniosku o ubezwłasnowolnienie?

- Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite, bądź częściowe może dotyczyć osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych, uzależnionych i innych, które ze względu na swój stan nie są w stanie same kierować swoim życiem, postępowaniem lub zarządzać majątkiem. Co więcej zwykle nie ma przesłanek do orzeczenia ubezwłasnowolnienia, jeśli zaburzenia osoby są związane z podeszłym wiekiem.

O czym należy pamiętać składając wniosek?

- Dokument zawsze składa się do sądu okręgowego, w trzech odpisach. Koszt - 40 zł, do tej kwoty w trakcie postępowania często dochodzą koszty opinii biegłych, które różnią się, ale zwykle jest to kilkaset złotych.
Kto może złożyć dokument?
Osoby najbliższe, zgodnie z art. 545 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964r., Nr 43 poz. 296 z zm.), np. mąż składa wniosek dotyczący żony, matka - co do córki. We wniosku należy udokumentować obecny stan zdrowia osoby, której dotyczy.

Jak wygląda postępowanie przed sądem?

- Ze względu na powagę sprawy sąd orzeka w składzie trzech sędziów. Ponadto w postępowaniu obowiązkowy jest udział prokuratora, oraz przeprowadzenie badania osoby przez dwójkę biegłych lekarzy. Sąd może postanowić, że dla mającej zostać ubezwłasnowolnioną należy ustanowić doradcę tymczasowego, czyli kogoś kto będzie dbać o interes tej osoby na czas trwania postępowania.
Najważniejszą jednak czynnością jest przesłuchanie osoby, której wniosek dotyczy, nawet jeśli nie jest ona w stanie się wypowiedź sąd ma obowiązek podjąć taką próbę. W przypadku, gdy osoba tak nie może stawić się w sądzie, sędzia ze składu orzekającego udaję się do takiej osoby. Nie ma możliwości przeprowadzenia przesłuchania przez sąd wyznaczony lub sędziego delegowanego. Sąd orzeka czy osoba ma być ubezwłasnowolniona całkowicie czy częściowo lub oddala wniosek.