Subskrybuj nas na Youtube
Separacja wywołuje skutki podobne do rozwodu w sferze władzy rodzicielskiej, alimentów, wyłączenia z dziedziczenia czy wykluczenia domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, jeżeli zostanie ono urodzone przez matkę pozostającą w separacji. W razie orzeczenia separacji małżonkowie w dalszym ciągu pozostają jednak małżeństwem i nie mają prawa wstąpić w kolejny związek o takim charakterze.
Osobno, ale razem
Małżonkowie pozostający w separacji mają obowiązek – w odróżnieniu od małżonków, którzy zdecydowali się na rozwód - wspierania się w trudnych sytuacjach, gdy przemawiają za tym względy słuszności. Mogą one sprowadzać się do wzajemnej pomocy w ciężkiej chorobie, rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi czy wsparciu finansowym w momencie, kiedy znacząco pogorszyła się sytuacja materialna drugiego małżonka. Separacja wyłącza natomiast obowiązek wspólnego pożycia, przy czym powszechnie przyjmuje się, że w żadnej mierze nie zwalnia to małżonków z obowiązku wierności.
Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą powrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Nie stosuje się tutaj właściwej dla rozwodu zasady, zgodnie z którą małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, ma prawo w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Z uwagi na to, że w odróżnieniu od rozwodu małżeństwo w tracie separacji w dalszym ciągu trwa, w dalszym ciągu istnieje też obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami. Odpowiednie zastosowanie znajduje tutaj art. 60 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jeżeli jedno z małżonków zostało uznane za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a orzeczenie separacji pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd, na żądanie małżonka niewinnego, może orzec, że małżonek wyłącznie winny jest obowiązany przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Prawomocne orzeczenie o separacji i o zniesieniu separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa. W odpisie skróconym aktu małżeństwa umieszcza się wzmiankę o separacji wraz z oznaczeniem sygnatury akt sprawy sądowej.
Separacja a dziedziczenie
Małżonek pozostający w orzeczonej przez sąd separacji jest wyłączony z dziedziczenia ustawowego po współmałżonku, o ile separacja nastąpiła z winy spadkobiercy. W razie orzeczenia separacji bez wskazywania winnego, nie ma ona jednak w ogóle wpływu na spadkobranie ustawowe (art. 940 § 1 k.c.).
Na dziedziczenie testamentowe separacja co do zasady nie wpływa. Jeżeli więc przed orzeczeniem separacji któreś z małżonków uczyniło np. jedynym spadkobiercą drugiego, a po orzeczeniu separacji testament nie został zmieniony ani przez odwołanie poprzedniego, ani przez sporządzenie nowego, to nawet jeśli sąd w sprawie o separację orzekł, że winnym rozpadowi małżeństwa był spadkobierca, zakłada się, że mimo to nadal wolą spadkodawcy było uposażenie „winnego”.
Zniesienie separacji
Jeśli małżonkowie pozostający w separacji podejmą wspólne pożycie, mogą żądać zniesienia separacji, a sąd musi wtedy wydać orzeczenie w tym przedmiocie. Z tą chwilą uchylone zostają skutki wcześniej wydanego rozstrzygnięcia. Znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.
Kodeks karny i opiekuńczy nie przewiduje możliwości zniesienia separacji na żądanie jednego z małżonków. Zrezygnowano z takiego rozwiązania dlatego, że wykazanie podjęcia wspólnego pożycia, gdy współmałżonek temu zaprzecza, byłoby niezwykle trudne.
Halina i Andrzej Skowronkowie chcą uregulować swoje sprawy majątkowe w związku z zaplanowanym złożeniem pozwu o separację. Zamierzają w tym celu podpisać umowę intercyzy, aby rozdzielić swój wspólny majątek. Małżonkowie muszą jednak wiedzieć, że rozdzielność majątkowa powstaje nie tylko na skutek podpisania intercyzy, ale niekiedy także z mocy prawa lub na skutek orzeczenia sądu. Rozdzielność majątkowa powstaje automatycznie w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, ale także w przypadku orzeczenia separacji. W tej ostatniej sytuacji rozdzielność majątkowa powstaje z dniem uprawomocnienia się decyzji sądu o separacji - jest to tzw. przymusowy ustrój majątkowy. Z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Na zgodny wniosek małżonków sąd ma jednak obowiązek orzec o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
Małżonkowie Zabłoccy od pięciu lat pozostają w formalnej separacji, która nie doprowadziła do ocieplenia relacji pomiędzy mężem i żoną. Mało tego - małżonkowie przestali się oni ze sobą widywać i kontaktować. Pani Zabłocka poznała w tym czasie mężczyznę, za którego chce wyjść za mąż. Aby było to możliwe, musi najpierw wnieść pozew o rozwód.
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie przewidują terminów, które ograniczałyby separowanym małżonkom wniesienie takiego żądania. Małżonkowie mogą więc to zrobić zarówno od razu po uprawomocnieniu się orzeczenia o separacji, jak również dopiero po wielu latach. W przypadku orzeczenia rozwodu po separacji sąd będzie na nowo rozstrzygać, czy i które z małżonków ponosi winę za powstały rozkład, jak też w przedmiocie władzy rodzicielskiej, alimentów oraz o wspólnym mieszkaniu małżonków. Decydujące znaczenie będą miały okoliczności istniejące w chwili orzekania rozwodu.