W art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013r., poz. 182 z zm. – dalej ustawa) wskazany został następujący cel pomocy: umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Ustawodawca nie wspomniał o finansowych ograniczeniach. W trudnej sytuacji może przecież znaleźć się każdy.
Formami wsparcia, niezależnymi od zasobu portfela są:
• praca socjalna
• poradnictwo specjalistyczne
• interwencja kryzysowa
Zadaniem pracy socjalnej zgodnie z art. 45 ustawy jest polepszenie zdolności współistnienia osób lub całych rodzin w społeczeństwie. Osoby z niej korzystające powinny stać się bardziej zaradne i samodzielne oraz zwiększyć swoją aktywność w życiu społecznym. Jeżeli jest to konieczne pomocą społeczną może zostać objęta cała społeczność lokalna. W takim przypadku zadania skupiają się na „zapewnieniu współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności”.
Z kolei pod ogólnym pojęciem poradnictwo specjalistyczne znajduje się pomoc, z której mogą skorzystać osoby lub rodziny, które potrzebują wsparcia przy rozwiązywaniu problemów życiowych. Ustawodawca wyszczególnił w art. 46 ustawy trzy najważniejsze rodzaje poradnictwa specjalistycznego: prawne, psychologiczne i rodzinne.
W zakres doradztwa prawnego wchodzą zagadnienia z następujących dziedzin: prawo rodzinne i opiekuńcze, prawo zabezpieczenia społecznego i ochrony praw lokatorów.
Poradnictwo psychologiczne obejmuje pełen proces rozwiązywania problemów od ich diagnozowania, poprzez profilaktykę aż do terapii.
Korzystający z poradnictwa rodzinnego dowiedzą się, jak rozwiązywać problemy związane z funkcjonowaniem rodziny. Z wyszczególnieniem zagadnień opieki nad osobą niepełnosprawną. Możliwe jest także skorzystanie z terapii rodzinnej.
Art. 47 ustawy poświęcony został interwencji kryzysowej. Mianem tym określa się „zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin” znajdujących się w kryzysie. Zadaniem interwencji jest „przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie” oraz uniknięcie „przejścia reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej”. Jeżeli jest to konieczne ze względu na sytuację, działania interwencyjne mogą obejmować poradnictwo specjalistyczne, a także zapewnienie schronienia na czas nie dłuższy niż 3 miesiące.
Ustawodawca w artykułach: 39a oraz 40 ustawy zezwolił na poszerzenie powyższego katalogu. Jeżeli zasiłek celowy, wypłacany jest w ramach kontraktu socjalnego może być przyznany osobie, której kontrakt dotyczy, ale tylko przez 2 miesiące. Ponadto rodziny, które zostały poszkodowane na skutek zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej mogą otrzymać zasiłek celowy, który w takim przypadku nie jest uzależniony od dotychczasowych dochodów.
W drodze wyjątku, jeżeli z analizy danego przypadku wynika, że pomoc taka jest uzasadniona można przyznać: zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy, zasiłek okresowy lub pomoc rzeczową podmiotom, których dochody przekraczają kryteria dochodowe.
Przedstawione powyżej świadczenia stanowią małą część form pomocy uregulowanych w ustawie. Nie można jednak o nich zapominać. Kryterium finansowe jest istotne podczas udzielania pomocy społecznej. Są jednak sytuacje, w których nie jest najważniejsze.