Zabezpieczenie udzielonej pożyczki na zasadzie przewłaszczenia może nastąpić także przez zatrzymanie rzeczy przez niespłaconego wierzyciela – orzekł Sąd Najwyższy.

Sprawa dotyczyła kwoty, jaką w kwietniu 2004 r. Romuald O. pożyczył spółce S. Umowa zawarta przed notariuszem opiewała na ok. 1,4 mln zł. Pożyczka miała być spłacona w ciągu roku, a jej zabezpieczeniem było przewłaszczenie prawa użytkowania wieczystego na nieruchomości w Szczecinie, którym dysponowała spółka S. Zgodnie z umową do czasu spłaty pożyczki użytkownikiem wieczystym szczecińskiej działki miał być Romuald O., po czym miało nastąpić zwrotne przeniesienie użytkowania wieczystego na spółkę. Stosowne wpisy zostały poczynione w księdze wieczystej, włącznie z powrotnym przeniesieniem prawa.
TK: za kradzież prądu można odpowiadać jednocześnie cywilnie i karnie

Zobacz również
Pojawiły się jednak problemy ze spłatą. Jeszcze w kwietniu 2005 r. zawarto aneks do umowy, w której przedłużono termin spłaty do maja tego roku, ale jednocześnie spółka zgodziła się na wykreślenie z księgi wieczystej wzmianki o zwrocie użytkowania wieczystego na jej rzecz. Do spłaty pożyczonej kwoty ostatecznie nie doszło. W efekcie wpis o zwrocie użytkowania wieczystego został prawomocnie wykreślony.
Niespełna pół roku później spółka ogłosiła upadłość. Obawiając się uznania transakcji przewłaszczenia użytkowania wieczystego za bezskuteczną, Romuald O. zgłosił syndykowi wierzytelność z tytułu udzielonej pożyczki. Ten jednak nie zgodził się wpisać jej na listę wierzytelności, stwierdzając, że została ona rozliczona. Romuald O. nie odwołał się od tego postanowienia syndyka. Za to w 2007 r. poinformował go o zatrzymaniu nieruchomości w Szczecinie i objęciu prawa użytkowania wieczystego. Wkrótce potem Romuald O. sprzedał prawo użytkowania wieczystego za blisko 12 mln zł.
Gdy do syndyka dotarła informacja o transakcji, skierował przeciwko pożyczkodawcy pozew o zapłatę prawie 10,4 mln zł tytułem końcowego rozliczenia udzielonej 3 lata wcześniej pożyczki. Wskazał, że zabezpieczenie opiewało na 1,4 mln zł, a ówczesna wartość prawa użytkowania wieczystego, według wyceny biegłych, wynosiła niewiele ponad 800 tys. zł, a więc dochód ze sprzedaży znacząco przekroczył kwotę zabezpieczenia. Syndyk zwrócił też uwagę na fakt zgłoszenia przez Romualda O. wierzytelności z tytułu pożyczki do listy wierzytelności upadłej spółki, twierdząc, że pożyczkodawca nie uznał tej wierzytelności za uregulowaną.
Komornicy domagają się od prokuratorów zapłaty kosztów egzekucyjnych
Komornicy domagają się od prokuratorów zapłaty kosztów egzekucyjnych

Zobacz również
Jednak sąd I instancji nie uwzględnił w całości powództwa syndyka. Orzeczenie to podtrzymał sąd II instancji, a Sąd Najwyższy oddalił jego skargę kasacyjną.
W uzasadnieniu wyroku SN wskazał, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, jako umowa nienazwana, nie jest oparta na szczegółowych regulacjach ustawowych. Tym samym dopuszczalna jest realizacja zabezpieczenia wierzytelności w różnych formach – także w formie zatrzymania przedmiotu zabezpieczenia przez wierzyciela.
Z kolei zgłoszenie już zaspokojonej wierzytelności do syndyka masy upadłości nie kreuje żadnego stosunku prawnego między wierzycielem a upadłym dłużnikiem. Nie może więc mieć wpływu na umowy między nimi.
– Jest to czynność procesowa, a nie oświadczenie woli – podkreśliła sędzia Barbara Trębska.
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z 22 października 2014 r., sygn. akt II CSK 784/13