Mieszkańcy mogą przed sądem dochodzić zwrotu zawyżonych opłat za media także po ich wniesieniu. I to nawet jeśli wcześniej zmiany stawek nie kwestionowali – uchwalił Sąd Najwyższy.
Jedna z bydgoskich spółdzielni mieszkaniowych w 2011 r. przegrała proces wytoczony przez lokatora o zwrot nieprawidłowo – jego zdaniem – naliczonych opłat za ogrzewanie mieszkań. Orzeczenie to wywołało lawinę pozwów – kilkunastu mieszkańców należących do tej samej spółdzielni skierowało podobne pozwy, żądając zwrotu od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych nienależnie pobranych opłat za ciepło w latach 2005–2010.
Mieszkańcy argumentowali, że podwyżki opłat za ogrzewanie we wskazanym okresie były niezasadne, a zatem wykonali oni na rzecz spółdzielni świadczenie nienależne, opisane w art. 410 kodeksu cywilnego.
Sąd I instancji podzielił argumenty powodów i nakazał spółdzielni zwrot kwot stanowiących różnicę pomiędzy stawką opłat przed podwyżką i po niej. Od tego orzeczenia odwołała się spółdzielnia. Rozpoznający apelację sąd II instancji powziął wątpliwości co do podstawy rozstrzygnięcia, nakazującego spółdzielni zwrot pieniędzy. Wprawdzie zgodnie z art. 4 ust. 8 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r. nr 4, poz. 27 ze zm.) mieszkańcy mogą kwestionować zasadność podwyżek bezpośrednio na drodze sądowej, a ciężar udowodnienia zasadności zmiany wysokości opłat spoczywa na spółdzielni, to jednak art. 411 pkt 1 k.c. stanowi, że nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający je wiedział, że nie był do niego zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. A w wypadku opłat za media (np. wodę, ciepło) nie może być mowy o zastrzeżeniu zwrotu. Przy tym członkowie spółdzielni nie zakwestionowali wcześniej zmienionej wysokości stawek. Wreszcie sąd zauważył, że sądowe nakazanie zwrotu podwyższonych opłat zrujnowałoby finanse spółdzielni mieszkaniowych.
Dlatego sąd II instancji zdecydował się zadać pytanie prawne dotyczące tego, czy członkowie spółdzielni i inni mieszkańcy, wskazani w art. 4 ust. 8 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, którzy uiścili należności na rzecz spółdzielni bez zastrzeżenia żądania jej zwrotu czy zakwestionowania jej wysokości, mogą następnie – już po wpłaceniu zmienionej wysokości należności – w procesie wytoczonym spółdzielni zakwestionować zasadność podwyżek.
Sąd Najwyższy, obradując w składzie trzech sędziów, udzielił na to pytanie odpowiedzi twierdzącej. Dopuścił tym samym prawo kwestionowania zasadności podwyżek opłat ustalanych przez spółdzielnię w procesie o zwrot nienależnie wniesionych do spółdzielni opłat.
Ważne
Art. 405 kodeksu cywilnego przewiduje, że ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 11 września 2014 r., sygn. III CZP 58/14.