Subskrybuj nas na Youtube
Prowadzę osiedlową pizzerię. Wokół pełno jest dzieci, które grają w piłkę lub jeżdżą na rowerach. Co jakiś czas dochodzi do drobnych wypadków – a to zbita szyba w witrynie sklepowej, a to młody rowerzysta wpadnie na zaparkowany samochód i obetrze karoserię. Ostatnio grupa nastolatków na hulajnogach zniszczyła podjazd dla wózków w mojej restauracji. Mimo wcześniejszych próśb i ostrzeżeń nie zrezygnowali z zabawy i doszło do szkody. Czy mogę od nich lub od ich rodziców domagać się naprawienia podjazdu lub odszkodowania? – pyta pan Tomasz.
/>
Odpowiedzialność dziecka za wyrządzone szkody zależy od tego, ile ma lat. Do pewnego wieku ma ono prawo być niedojrzałe i nieświadome skutków swoich poczynań, czyli nie jest w stanie właściwie kierować swoim postępowaniem i przewidywać konsekwencji. Dlatego zawsze za szkody wyrządzane przez nieletnich do 13. roku życia odpowiadają rodzice. Inaczej mówiąc, osobie do lat 13 nie można postawić zarzutu winy.
Oczywiście nie zawsze jednoznacznie rodzic jest winny szkodzie wyrządzonej przez swoje dziecko. Jeśli udowodni, że opiekę sprawował z zachowaniem wszelkich zasad i odpowiednią starannością, a mimo to doszło do jej wyrządzenia, to może uwolnić się od odpowiedzialności. Wtedy według prawa, szkoda nie miała miejsca z powodu zaniedbania. Rodzic lub opiekun nie poniesie odpowiedzialności za powstałe szkody także wtedy, gdy działał w obronie własnej lub dziecka, może też jej uniknąć, gdy jego sytuacja majątkowa nie pozwala na zadośćuczynienie. Wówczas poszkodowany ma prawo żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od młodocianego sprawcy, nawet jeśli nie skończył jeszcze 13 lat, jeżeli z porównania ich stanów majątkowych wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Rodzice nie są także odpowiedzialni za czyny swoich dzieci, jeśli powierzyli je opiece innych osób lub instytucji. Czyli jeśli dziecko umyślnie zbije szybę w szkole, to odpowiedzialność za ten czyn ponoszą nauczyciele, a jeśli stanie się to na obozie lub na kolonii – wychowawcy. Uwaga! Czasem organizatorzy podsuwają do podpisania dokument, w którym rodzice zgadzają się na przejęcie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dziecko podczas zorganizowanych wyjazdów. Takie działanie jest sprzeczne z przepisami i nie powoduje skutków prawnych. Tej odpowiedzialności nie można wyłączyć nawet na piśmie.
Odpowiedzialność za cudze dziecko ponosimy także podczas jednorazowej, krótkotrwałej opieki, nawet jeśli jest nieodpłatna. Czyli opiekując się dzieckiem w ramach pomocy sąsiedzkiej, przez kilka chwil, bierzemy na siebie odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez małoletniego.
Za szkodę wyrządzoną przez kilku nieletnich sprawców ich opiekunowie prawni ponoszą solidarną odpowiedzialność i wszyscy oni są zobowiązani do pokrycia strat. Jeśli szkodę naprawi jeden z rodziców, ma on prawo żądać zwrotu pozostałych części od opiekunów reszty dzieci.
Po skończeniu przez nastolatka 13. roku życia można już przypisać mu winę za wyrządzone szkody, ale tylko wtedy gdy pozwala na to jego poziom rozwoju. Może się więc zdarzyć, że również za szkody wyrządzone przez starsze dziecko odpowiedzą jego rodzice, jeśli biegli stwierdzą, że nastolatek jest emocjonalnie młodszy, ma pewien niedorozwój, jest wciąż nieświadomy swoich czynów.
Poza odpowiedzialnością cywilną rodzice mogą ponosić także odpowiedzialność karną za czyny popełnione przez ich dzieci. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy np. niefrasobliwie pozostawili uruchomiony samochód, a dziecko bez nadzoru spowoduje wypadek.
Jeśli zostaliśmy poszkodowani przez małych chuliganów, występując o odszkodowanie, należy wykazać powstanie szkody, wyliczyć, jaką ma wartość uszczerbek, oraz udowodnić związek przyczynowy między działaniami dziecka a powstaniem szkody.
Podstawa prawna
Art. 415, art. 426–427 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
PORADA EKSPERTA
Odpowiedzialność za czyny niedozwolone, w tym za czyny dokonane przez dzieci, oparta jest w polskim systemie na odpowiedzialności na zasadzie winy. Jednak w pierwszej kolejności, aby w ogóle doszło do szkody i aby dokonany czyn był zawiniony, musi być bezprawny. Za czyny niedozwolone małoletni, który nie ukończył 13 lat, nie ponosi odpowiedzialności. Odpowiedzialność rodziców za szkody wyrządzone przez dzieci małoletnie do lat 13 oparta jest na przepisie art. 427 k.c., zgodnie z którym są oni obowiązani do naprawienia szkody wyrządzonej przez dziecko, chyba że uczynili zadość obowiązkowi nadzoru nad nim albo że szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Art. 427 może mieć zastosowanie również w odniesieniu do dzieci powyżej 13. roku życia, gdy w konkretnej sytuacji zostanie wykazane, że małoletniemu sprawcy powyżej 13 lat nie może być przypisana wina. Natomiast gdy dziecko powyżej 13 lat wyrządza szkodę, działając z rozeznaniem, i zostaje wykazana jego wina, to rodzice nie mogą – obok niego – odpowiadać na podstawie art. 427, co nie wyklucza pociągnięcia ich do odpowiedzialności na podstawie art. 415 k.c. za wadliwe wykonanie nadzoru, które było też przyczyną powstałej szkody.
Do nadzoru obowiązani są oboje rodzice, jeżeli przysługuje im władza rodzicielska, i odpowiadają solidarnie wobec poszkodowanego, zaś przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują bardzo wyraźnie obowiązki nadzorcze rodziców, polegające m.in. zgodnie z art. 95 k.r.o. na wykonywaniu pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, tak jak tego wymaga jego dobro i interes społeczny. Są to najważniejsze ramy odpowiedzialności rodzica za szkody wyrządzone przez dziecko, od których wyjątkiem jest przepis art. 428 kodeksu ustanawiający zasadę słuszności, gdy sprawca z powodu wieku nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody. Zgodnie z art. 4421 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez dziecko czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, natomiast termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Ponadto w odniesieniu do zakresu obowiązku naprawienia szkody podkreślić należy, iż zakres ten w stosunkach między osobami fizycznymi może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego – art. 440 k.c.