Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra sprawiedliwości. Projektowana nowelizacja obu kodeksów i innych ustaw to kolejny etap informatyzacji postępowania cywilnego. Nowe przepisy przyczynią się do wymiernych oszczędności w sądownictwie, poprawią efektywność pracy sądów oraz zwiększą dostęp do sądu.

Celem projektowanej ustawy jest zliberalizowanie przepisów o formie czynności prawnych i nowe ujęcie dokumentu w postępowaniu cywilnym. Ich efektem będzie zwiększenie dostępu do sądu poprzez poszerzenie katalogu spraw, które będą rozpoznawane w postępowaniach elektronicznych. Ma temu służyć możliwość wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego i dokonywania doręczeń elektronicznych, także w tradycyjnych postępowaniach cywilnych.

Wprowadzono zmiany dotyczące przepisów normujących postępowanie rozpoznawcze, klauzulowe oraz egzekucyjne. Projektowane regulacje służą przyspieszeniu postępowań sądowych poprzez ograniczenie kognicji sądów, rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych i komorników sądowych. Uproszczone zostaną niektóre czynności procesowe oraz zmodyfikowane te instytucje, które są wykorzystywane przez uczestników postępowań w celu przedłużania postępowań sądowych. Projektowane regulacje w zakresie postępowania egzekucyjnego zwiększą efektywność egzekucji.

Do Kodeksu cywilnego wprowadzono formę dokumentową, jako nowy typ formy szczególnej. W przypadku zastrzeżenia tej formy, skutki jej niedochowania będą uregulowane analogicznie do skutków niedochowania formy pisemnej. Strony, zastrzegając w umowie formę dokumentową, powinny określić jej skutek. W razie braku takiego postanowienia w umowie, forma ta będzie traktowana jako zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych. Jeżeli nie została zachowana forma pisemna lub dokumentowa zastrzeżona dla jednostronnej czynności prawnej, to druga strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji niezachowania wymaganej formy. Dlatego, na jej żądanie, będzie dopuszczalny dowód ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności. Określono również zakres stosowania ww. przepisu.

Sądy wyjdą spod ton papierów? Nadchodzi cyfryzacja postępowań
Sądy wyjdą spod ton papierów? Nadchodzi cyfryzacja postępowań

Zobacz również

Istotne jest zrównanie statusu dokumentów w postaci elektronicznej z dokumentami „papierowymi" w zakresie obowiązku udostępnienia ich sądowi (ściślej: udostępnienia informatycznego nośnika danych, na którym jest zapisany dokument). Dokument w formie pisemnej i elektronicznej będzie korzystał z domniemania prawdziwości (autentyczności), a także z domniemania, że pochodzi od osoby, która sygnowała go podpisem.

Do przepisów normujących postępowanie upominawcze wprowadzono regulację pozwalającą referendarzom sądowym na dokonywanie wszystkich czynności w tym postępowaniu, ponieważ zróżnicowanie zakresu kompetencji referendarzy sądowych w obu postępowaniach upominawczych („tradycyjnym” i elektronicznym) nie znajduje wystarczającego uzasadnienia i często dezorganizuje pracę sądów (zmiana referenta, przekazywanie akt, itp.). Dlatego proponuje się powierzenie referendarzom sądowym wszystkich czynności w postępowaniu upominawczym. Referendarze sądowi będą mogli wykonywać czynności w sprawach o złożenie świadczenia do depozytu sądowego oraz o zwrot i wydanie tego przedmiotu z depozytu.

Dopuszczona będzie możliwość zawieszenia postępowania, jeśli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się w Trybunale Konstytucyjnym lub w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Dopuszczone będzie rozpoznawanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. Będzie to możliwe wówczas, gdy sąd uzna – biorąc pod uwagę wszystkie zgłoszone twierdzenia i dowody – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Pismo procesowe, wnoszone za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, musi być opatrzone podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem elektronicznym potwierdzonym profilem zaufanym e-PUAP. Uregulowano opłaty za wnoszenie pisma lub kilku pism. Pisma wnoszone bez opłaty nie wywołają skutków prawnych.

Rozszerzeniu ulegną przepisy dotyczące doręczeń elektronicznych. Za moment doręczenia uznaje się chwilę „wejścia” na konto użytkownika.

W projekcie nowelizacji wprowadzono również zmiany do elektronicznego postępowania upominawczego. Chodzi o: możliwość złożenia przez powoda wniosku o umorzenie postępowania w razie zaistnienia określonych zdarzeń procesowych; uzupełnienia opłaty od pozwu oraz sprecyzowania zakresu, w jakim sprzeciw podlega uzupełnieniu w przypadku przekazania sprawy do postępowania zwykłego.

W projekcie nowelizacji przewidziano istotne zmiany dotyczące postępowania egzekucyjnego. Wszczęcie egzekucji nie będzie już wymagało wskazania przez wierzyciela składników majątku dłużnika. Komornik będzie prowadził egzekucję ze wszystkich znanych mu składników majątku, z wyjątkiem nieruchomości. W stosunku do nich będzie wymagany wniosek wierzyciela. Ponadto komornik będzie miał uprawnienie do wezwania dłużnika do złożenia wykazu majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Gdy wezwanie nie odniesie skutku, komornik wdroży - na wniosek wierzyciela - poszukiwanie majątku, którego koszty obciążą dłużnika. Do projektu włączono również zmiany dotyczące informatyzacji postępowania egzekucyjnego. Przewidziano w szczególności elektroniczne zajęcie rachunku bankowego oraz elektroniczną licytację nieruchomości. Ta ostatnia będzie służyć zwiększeniu efektywności sprzedaży zajętych nieruchomości z zachowaniem gwarancji procesowych. Licytacja elektroniczna będzie dopuszczalna tylko wówczas, gdy zajęte nieruchomości zostały oddane pod dozór osobie innej niż dłużnik. Dostęp do systemu elektronicznego obsługującego ww. licytacje będzie posiadać każdy sąd rejonowy. Minister sprawiedliwości w rozporządzeniu określi sposób przeprowadzania licytacji.

Uregulowano sprawy związane z działalnością komorników sądowych, w tym możliwości złożenia skargi na czynności i zaniechania komornika, egzekucji z nieruchomości, zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej.

Wprowadzono zmiany do kilku innych ustaw, w tym min. do: ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Prawie o adwokaturze, ustawie o radcach prawnych, prokuraturze, o komornikach sądowych i egzekucji, o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Zmiany dokonane w Prawie o notariacie dotyczą m.in. utworzenia Rejestru Spadkowego, który będzie prowadzony w postaci systemu informatycznego przez Krajową Radę Notarialną. W Rejestrze będą ujawnione wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia oraz postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku czy jego uchyleniu.