Subskrybuj nas na Youtube
Kodeks rodzinny nakłada na współmałżonków w czasie trwania małżeństwa obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny. Zadanie to ciąży na obojgu małżonkach w równym stopniu, proporcjonalnie do możliwości zarobkowych i majątkowych. W związku z tym małżonek, który nie jest zdolny do pracy lub cały swój czas poświęca dzieciom, może żądać od współmałżonka dostarczania środków na swoje indywidualne potrzeby.
Obowiązek alimentacyjny miedzy małżonkami istnieje także po ustaniu małżeństwa poprzez orzeczenie rozwodu, a także w czasie trwania separacji lub unieważnienia małżeństwa.
Rozwód bez winy
W przypadku rozwodu, jeżeli został on orzeczony bez wskazania strony, która zawiniła rozkładowi pożycia lub gdy sąd uznał, że oboje małżonkowie są winni, obydwie strony mogą żądać od siebie nawzajem alimentów. Jest to tak zwany zwykły obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami.
Przesłankami powstania obowiązku alimentacyjnego są:
- brak wyłącznej winy jednego z małżonków;
- niedostatek małżonka ubiegającego się o alimenty, czyli sytuacja, w której nie jest on w stanie zaspokoić swoich potrzeb;
- możliwości zarobkowo–finansowe zobowiązanego do płacenia alimentów małżonka.
Tak więc jeden ze współmałżonków, jeżeli znajduje się w niedostatku, może domagać się, aby były mąż/żona dostarczał mu środków utrzymania w zakresie odpowiadającym jej/jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Nie oznacza to jednak, że byli małżonkowie muszą po rozwodzie żyć na takiej samej stopie życiowej.
Alimenty mogą zostać zasądzone przez sąd - na żądanie jednego z małżonków - już w wyroku rozwodowym. Można ich dochodzić także później w odrębnym postępowaniu.
Ponadto w wypadku, gdy żaden z małżonków nie został uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, obowiązek alimentacyjny wygasa po pięciu latach od orzeczenia rozwodu, chyba że wystąpią wyjątkowe okoliczności - wtedy sąd może przedłużyć okres pobierania alimentów.
Rozwód z orzeczeniem o winie
Inaczej sytuacja wygląda, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego. Mówimy wtedy o rozszerzonym obowiązku alimentacyjnym.
W takim wypadku sąd może orzec, że małżonek winny rozpadowi pożycia małżeńskiego musi płacić alimenty, o ile rozwód spowodował istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Alimenty mają w tej sytuacji zaspokoić usprawiedliwione potrzeby jednego z partnerów - nie wymaga się, aby małżonek niewinny znajdował się w niedostatku. Orzekając o zasądzeniu alimentów sąd porównuje sytuację materialną niewinnej strony przed i po rozwodzie.
Separacja
W przypadku separacji kwestie alimentów należy rozpatrywać tak, jak w przypadku rozwodu. Ponadto małżonkowie pozostający w separacji mają dodatkowo obowiązek wzajemnie sobie pomagać - dotyczy to nie tylko wsparcia psychicznego, ale także pomocy materialnej. Nie jest to jednak równoznaczne z obowiązkiem alimentacyjnym.
Jak długo płaci się alimenty?
Ponadto obowiązek alimentacyjny wygasa w razie śmierci jednej z rozwiedzionych stron lub w razie ponownego małżeństwa uprawnionego. Nie ustaje jednak, gdy żona/mąż otrzymująca alimenty pozostaje w konkubinacie.
W niemal wszystkich wymienionych wyżej przypadkach zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czyli na przykład w przypadku, gdy o alimenty stara się osoba, która w niedostatek popadła z własnej winy (na skutek pijaństwa lub narkomanii) albo świadomie zrezygnowała z pomocy państwa (stypendium). Powołując się na zasady współżycia społecznego od płacenia alimentów nie mogą jednak uchylić się rodzice małoletniego dziecka.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. z 2012 poz. 788)