Wprowadzenie istotnych zmian, m.in. w elektronicznym postępowaniu upominawczym, ogranicza ryzyko pokrzywdzenia pozwanego. To efekt uchwalonej w maju nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego.
Po wejściu w życie uchwalonych zmian (po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia noweli w Dzienniku Ustaw), w elektronicznym postępowaniu upominawczym (EPU) będą mogły być dochodzone jedynie roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu (dodany art. 50529a k.p.c.). Nie będzie jednak żadnych ograniczeń technicznych co do wprowadzenia do systemu teleinformatycznego EPU pozwu z roszczeniem starszym niż 3 lata. Niemniej przy definiowaniu roszczenia – oprócz pola „wartość”, „waluta” i „typ roszczenia” – pojawi się do wypełnienia przez powoda pole „data wymagalności”. Orzecznik (sędzia lub referendarz sądowy), widząc w danej sprawie, że jest ona wcześniejsza niż 3 lata poprzedzające złożenie pozwu, będzie podejmował decyzję o braku podstaw do wydania nakazu i o przekazaniu sprawy według właściwości ogólnej (art. 50533 par. 1 k.p.c.).

Identyfikacja

Istotną nowością jest art. 50532 par. 2 k.p.c., który wprowadzi obowiązek podania w pozwie dodatkowych danych identyfikujących pozwanego. Gdy chodzi o pozwanego będącego osobą fizyczną, będzie to numer PESEL lub NIP, o ile pozwany obowiązany jest do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku (obcokrajowcy żadnego z tych numerów mieć nie muszą). Gdy chodzi o pozwanych niebędących osobami fizycznymi, powód będzie obowiązany podać numer w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) albo numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji, ewentualnie NIP pozwanego niebędącego osobą fizyczną, jeśli nie ma on obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, a jest obowiązany do posiadania NIP.
Przyjęcie takiego rozwiązania spowodowane jest koniecznością zapewnienia większego poziomu ochrony pozwanym w EPU, zarówno ze względu na masowość pozwów składanych w EPU (a tym samym większe ryzyko pomyłek powodów masowych w oznaczaniu pozwanych), jak i specyfikę spraw, w których bardzo często dochodzone roszczenie zostało przez powoda nabyte od pierwotnego wierzyciela (obecny wierzyciel może mieć zatem nieaktualne dane). Celem zmiany jest przede wszystkim jednoznaczne zindywidualizowanie pozwanego, zarówno w postępowaniu rozpoznawczym, jak i egzekucyjnym. Co więcej, jeśli pozwany dopełnił obowiązku meldunkowego, dzięki numerowi PESEL e-sąd ustali, czy podany w pozwie adres jest prawidłowy. Nowela pozwoli więc także na uniknięcie sytuacji, w których egzekucja prowadzona była przeciwko niewłaściwej osobie, tylko ze względu na zbieżność imion i nazwisk.
Ustawodawca nie przewidział wprawdzie żadnego specjalnego rygoru niewskazania numeru PESEL pozwanego (lub innych oznaczeń jednoznacznie go identyfikujących), ale system teleinformatyczny e-sądu zostanie tak zmodyfikowany, aby technicznie niemożliwe było wprowadzenie (a tym bardziej podpisanie i opłacenie) pozwu bez podania tych danych. Odpowiednie pola będą dostępne w zależności od rodzaju podmiotu, np. dla osoby fizycznej – pole „PESEL” lub „NIP”, zaś dla innych podmiotów pole „KRS”, „inny rejestr” lub „NIP”.
W art. 50532 k.p.c. dodany został par. 3 umożliwiający sądowi skazanie na grzywnę powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, jeśli osoby te w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności oznaczyły nieprawidłowo którąkolwiek z następujących danych: PESEL, NIP, numer w KRS lub w innym rejestrze, ewentualnie miejsce zamieszkania lub siedziby oraz adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Istotne jest, że ustawodawca pozostawił uznaniu sądu skorzystanie z możliwości wymierzenia powyższej kary porządkowej. Przepis art. 50532 par. 3 k.p.c. w uchwalonym brzmieniu posługuje się bowiem sformułowaniem „sąd może skazać na grzywnę”.

Bez wątpliwości

W EPU w takich sytuacjach jak:
● brak podstaw do wydania nakazu zapłaty (art. 50533 par. 1 k.p.c.),
● uchylenie z urzędu nakazu zapłaty z przyczyn wskazanych w art. 5021 par. 1 i 2 k.p.c. (art. 50534 par. 1 k.p.c.),
● skuteczne wniesienie sprzeciwu (art. 50536 par. 1 k.p.c.)
e-sąd przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej. Obecnie obowiązujący przepis art. 50537 k.p.c. w par. 1 stanowi, że w wyżej wymienionych wypadkach po przekazaniu sprawy przewodniczący wzywa powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania.
Przepis ten budzi jednak liczne wątpliwości. Przede wszystkim jest nieprecyzyjnie sformułowany, gdy chodzi o usunięcie braków formalnych pozwu. Część przedstawicieli doktryny przyjmuje w związku z tym, że pojęcie usunięcia braków formalnych pozwu należy interpretować szeroko i objąć nim takie aspekty, jak np.: konieczność sporządzenia pozwu na urzędowym formularzu, podpisanie go, załączenie do niego dowodów oraz pełnomocnictwa procesowego wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej.
Zgodnie z innym poglądem zakres czynności związanych z usunięciem braków formalnych pozwu w rozumieniu art. 50537 par. 1 zd. 1 k.p.c. może dotyczyć w zasadzie wyłącznie powołania dowodów (np. z zeznań świadków i przesłuchania stron) oraz dołączenia pełnomocnictwa z dowodem jego opłacenia. Rozbieżności istnieją także w zakresie obowiązku pobierania opłaty uzupełniającej od pozwu w wypadku przekazania sprawy na podstawie art. 50533, 50534 lub 50536 k.p.c. (w EPU powód uiszcza jedynie czwartą część opłaty od pozwu). W obecnym stanie prawnym nie ma podstaw do tego, aby opłatę uzupełniającą pobierać w którymkolwiek z wypadków opisanych w wyżej wymienionych artykułach. Niemniej w wielu sądach dominuje pogląd odmienny, a mianowicie, że uzupełniającej opłaty sądowej nie pobiera się od powoda jedynie w sytuacji wniesienia sprzeciwu przez pozwanego i przekazania sprawy sądowi według właściwości ogólnej z tego właśnie powodu.
Nowe brzmienie omawianego przepisu (50537 par. 1 k.p.c.) rozwiewa te wątpliwości, stanowiąc, że przewodniczący wzywa powoda do wykazania umocowania zgodnie z art. 68 zd. pierwsze oraz dołączenia pełnomocnictwa zgodnie z art. 89 par. 1 zd. pierwsze i drugie; a po przekazaniu sprawy na podstawie art. 50533 par. 1 oraz art. 50534 par. 1 dodatkowo do uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania. W razie nieusunięcia powyższych braków pozwu sąd umarza postępowanie. Nie ma już zatem mowy o „brakach formalnych pozwu”, a wprost wskazuje się na konieczność wykazania umocowania.
Podobnie wyjaśniona została kwestia opłaty uzupełniającej, która będzie musiała być uiszczona w wypadku przekazania sprawy do sądu według właściwości ogólnej z powodu braku podstaw do wydania nakazu zapłaty oraz w wypadkach określonych w art. 5021 par. 1 i 2 k.p.c. (jeżeli doręczenie nakazu zapłaty nie może nastąpić, gdyż miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo doręczenie nakazu nie może nastąpić w kraju).
Istotne zmiany dotyczące m.in. EPU zajdą także w postępowaniu egzekucyjnym.
Nowelizacja, która niewątpliwie stanowi odpowiedź na liczne zarzuty wobec EPU i jest wyrazem kompromisu pomiędzy potrzebą stworzenia wierzycielom skutecznego sposobu dochodzenia roszczeń a koniecznością zapewnienia dłużnikom sprawiedliwego procesu, została pod koniec maja podpisana przez prezydenta i czeka na ogłoszenie.
5 mln pozwów trafiło już do sądu elektronicznego

dr Gabriela Bar, radca prawny