Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Treść artykułu „Nowy sposób na e-nakaz” (DGP z 1 marca 2013 r., wyd. 43/2013) wymaga komentarza oraz przybliżenia istoty zmian, jakie są obecnie przygotowywane w Sejmie. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (druk sejmowy nr 988) ma na celu stworzenie instytucji przeciwdziałających prowadzeniu egzekucji na podstawie orzeczeń wydanych pod nieobecność dłużnika (wyroków zaocznych i nakazów zapłaty, w tym nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym), które zostały dłużnikowi nieprawidłowo doręczone per awizo na adres, pod którym dłużnik nie zamieszkiwał.
Wierzyciel
Projektowane zmiany dotyczą zarówno postępowania rozpoznawczego, jak i egzekucyjnego. Obecnie powód w pozwie ma obowiązek oznaczyć aktualny adres pozwanego. Problem jednak w tym, że wykonanie tego obowiązku nie jest obwarowane żadną sankcją, co prowadzi do tego, że wierzyciel częstokroć nie ustala prawidłowego adresu dłużnika. Czyni to dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego, ponieważ warunkuje to skuteczność prowadzenia egzekucji.
Projekt zakłada, że powód (wierzyciel) będzie podlegał grzywnie, jeśli w złej wierze lub przez niedołożenie należytej staranności oznaczył nieprawidłowy adres dłużnika. Przyjęcie tej regulacji przesunie aktywność wierzyciela w zakresie ustalenia adresu dłużnika z postępowania egzekucyjnego na postępowanie rozpoznawcze, co w większym stopniu zapewni, że przesyłki sądowe będą dłużnikowi prawidłowo doręczane.
Projekt przewiduje również zmiany w zakresie postępowania egzekucyjnego przez wprowadzenie dodatkowej podstawy zawieszenia postępowania. Komornik zawiesi postępowanie egzekucyjne na wniosek dłużnika, jeśli wykaże on zaświadczeniem, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został mu doręczony per awizo pod inny adres, niż ten ustalony w postępowaniu egzekucyjnym.
Przyjęcie sugestii komorników zniweczy cel proponowanych zmian
Aby zapewnić możliwość szybkiego wstrzymania przez dłużnika postępowania egzekucyjnego, organem uprawnionym do zawieszenia postępowania będzie komornik. Przyjęcie sugestii komorników, że w takim przypadku postępowanie powinien zawiesić sąd, zniweczy cel proponowanych zmian.
Komornik
Rolą komorników w postępowaniu egzekucyjnym nie jest wyłącznie egzekwowanie tytułu wykonawczego bez możliwości podejmowania decyzji, które wymagają oceny spełnienia przesłanek określonych w przepisach prawa. Komornicy zawieszają, umarzają postępowanie egzekucyjne, nakładają grzywny, rozstrzygają o kosztach egzekucyjnych itd.
Zgodnie z projektowanymi przepisami komornik nie będzie rozstrzygał o prawidłowości doręczenia nakazu, lecz oceni jedynie, czy adres ustalony w postępowaniu egzekucyjnym jest inny niż adres wskazany w wydanym przez sąd zaświadczeniu. W postępowaniu egzekucyjnym komornik podejmuje dziś znacznie bardziej skomplikowane decyzje wymagające głębokiej analizy stanu faktycznego i obowiązujących przepisów.
Można zrozumieć obawy tego środowiska i chęć przerzucenia decyzji o zawieszeniu postępowania na sąd. Przyjęcie proponowanego przez komorników rozwiązania pozbawia jednak proponowane zmiany sensu. Mogłoby bowiem zdarzyć się tak, że zanim dłużnik uzyska od sądu orzeczenie zawieszające egzekucję, komornik rozdysponowałby uzyskane w egzekucji środki na rzecz wierzyciela.
Należy wskazać, iż projekt nie jest zorientowany wyłącznie na ochronę interesów dłużników. Aby zabezpieczyć interesy wierzycieli, projekt przewiduje, że komornik, zawieszając postępowanie, nadal będzie uprawniony do dokonywania czynności mających na celu zapewnienie wykonania tytułu w przyszłości (np. będzie uprawniony do dalszych zajęć). W istocie zawieszenie na tej podstawie będzie przeciwdziałać rozdysponowywaniu środków na rzecz wierzyciela. Z kolei dłużnik, mimo zajęcia jego świadczeń, będzie miał prawo na podstawie już obowiązujących przepisów wystąpić do sądu o określenie kwoty, jaką będzie mógł pobierać w celu zaspokojenia jego bieżących potrzeb (art. 8211 k.p.c.).
Sąd
Jeśli chodzi zaś o zaświadczenie, jakie będzie wydawał sąd lub referendarz sądowy, stwierdzając doręczenie dłużnikowi orzeczenia per awizo na określony adres, wbrew temu, co wskazano w publikacji, obecnie obowiązujące przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują możliwość wydawania zaświadczenia przez sąd. Jest tak w przypadku zaświadczenia wydawanego opiekunowi (art. 591 par. 1 k.p.c.), kuratorowi (art. 604 k.p.c.), wykonawcy testamentu (art. 665 k.p.c.). Żaden z przepisów k.p.c. nie stanowi, że na posiedzeniu niejawnym sąd wydaje tylko postanowienia, nakazy i wyroki, zaś zaświadczenia wydaje sekretarz sądowy. Powołane wyżej przepisy dowodzą, że k.p.c. przewiduje również wydanie zaświadczenia przez sąd jako czynność techniczną.
Okoliczności, jakie mają być nim stwierdzone (doręczenie per awizo i adres doręczenia), nie wymagają głębszej analizy akt sprawy, co zapewni możliwość wydania zaświadczenia niezwłocznie. Dodatkowo należy wskazać, że w przypadku elektronicznego postępowania upominawczego komornik z urzędu, na podstawie informacji zawartych w systemie teleinformatycznym EPU, będzie posiadał wiedzę w zakresie sposobu doręczenia nakazu oraz adresu, na jaki był doręczany. W tym przypadku dłużnik nie będzie zobowiązany do przedkładania zaświadczenia.
Reasumując, przygotowywana w Sejmie zmiana przepisów kodeksu postępowania cywilnego ma na celu zminimalizowanie sytuacji, w których dłużnik dowiaduje się o wydanym przeciwko niemu orzeczeniu dopiero z postępowania egzekucyjnego. Oczywiście w niektórych przypadkach przyjęcie proponowanych zmian może doprowadzić do opóźnienia egzekucji. Zmiany nie będą jednak miały wpływu na jej późniejszą skuteczność, ponieważ mimo zawieszenia postępowania komornik nadal będzie mógł dokonywać zajęć składników majątkowych dłużnika.
Dr Zbigniew Woźniak, sędzia delegowany do MS
Prof. Dr Hab. Jacek Gołaczyński, podsekretarz stanu w MS
