Nie można zabezpieczyć powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną, ustanawiając na nieruchomości hipotekę przymusową. Tak stwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku.
Nieuzasadnione żądanie powódki
Orzeczenie zapadło w sprawie, w której spółka R.P. domagała się, aby sąd uznał za bezskuteczną czynność polegającą na wniesieniu przez spółkę W. wkładu w postaci nieruchomości. Ponadto powódka wystąpiła z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia. W tym celu domagała się obciążania nieruchomości hipoteką przymusową kaucyjną do kwoty 23 tysięcy złotych.
Sąd okręgowy oddalił żądanie. Sędziowie uznali, że takie zabezpieczenie nie jest konieczne, ponieważ roszczenie spółki zostało już zabezpieczone. Wydano już bowiem postanowienie, które zakazywało pozwanej spółce W. dokonywania jakichkolwiek czynności, które mogłyby utrudnić egzekucję z tej nieruchomości. Ponadto do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wpisane zostało ostrzeżenie o udzielonym zabezpieczeniu.

Typowe zabezpieczenie

Na to rozstrzygnięcie spółka R. P. wniosła zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Białymstoku. Nie zostało ono uwzględnione przez sędziów. Na wstępie sąd podkreślił, że w celu zabezpieczenia powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną nie jest dopuszczalne ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości osoby trzeciej. Taki pogląd jest powszechnie akceptowany w orzecznictwie i piśmiennictwie. Ponadto udzieleniu dodatkowego zabezpieczenia sprzeciwia się zasada minimalnej uciążliwości zabezpieczenia. Zgodnie z nią przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględnia interesy stron, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a zobowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
Sędziowie uznali, że roszczenie spółki jest już zabezpieczone na mocy postanowienia sądu, które zakazało pozwanej spółce rozporządzania i obciążania przedmiotowej nieruchomości. Co więcej sędziowie podkreślili, że ujawniono w księdze wieczystej nieruchomości ostrzeżenie o udzielonym zabezpieczeniu. Są to typowe sposoby zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, wymienione w kodeksie postępowania cywilnego.

Zniechęcenie potencjalnego nabywcy

Sędziowie wskazali, że zastosowane zabezpieczenia skutecznie zniechęcą ewentualnego nabywcę spornej nieruchomości. Na podstawie ostrzeżenia ujawnionego w księdze wieczystej będzie on bowiem świadomy tego, że właścicielem nieruchomości jest de facto podmiot nieuprawniony do rozporządzania nią. Jeżeli jednak ktoś zdecydowałby się mimo wszystko nabyć taką nieruchomość, to transakcji powinien sprzeciwić się notariusz. Na mocy art. 81 ustawy prawo o notariacie jest on zobowiązany odmówić dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Zdaniem sędziów użyte w art. 81 prawa o notariacie określenie czynność notarialna sprzeczna z prawem obejmuje nie tylko czynność sprzeczną z ustawą, mającą na celu obejście ustawy lub sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, ale także czynność sprzeczną z prawomocnym orzeczeniem sądowym, które kształtuje między stronami stan prawny.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku Sygn. akt I A Cz 191/11