Ogródki kawiarniane, altany czy wakacyjne stoiska handlowe muszą zostać rozebrane po upływie 120 dni. Potem budowle te stają się nielegalne.

Budowle tymczasowe mogą być nie tylko rozebrane, lecz także przeniesione w inne miejsce. Przeniesienie to powinno być wskazane już w zgłoszeniu budowli do organu administracyjno-urbanistycznego. Kiedy w zgłoszeniu wskazano, że obiekt zostanie rozebrany po upływie wskazanego terminu, nie ma możliwości zmienić treści zgłoszenia.

W razie nierozebrania obiektu w terminie wskazanym w zgłoszeniu staje się on obiektem nielegalnym. Budowla tymczasowa stanie się też nielegalna po upływie 120 dni, liczonych od dnia rozpoczęcia budowy, określonego zgłoszenia. Wówczas kwalifikuje się jako obiekt wzniesiony bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę, czyli jako samowola budowlana.

Organy administracji architektoniczno-budowlanej mogą skontrolować, czy obiekt ten został rozebrany, jeżeli nie, zgłaszają zawiadomienie do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego z urzędu zgłasza do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Zgodnie z art. 90 ustawy – Prawo budowlane: kto wykonuje roboty budowlane, polegające na budowie obiektu budowlanego bez wymaganego pozwolenia na budowę albo bez zgłoszenia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W art. 90 prawa budowlanego została wpisana najwyższa kara, jaka może być orzeczona w związku z naruszeniem przepisów tej ustawy. Górna granica – za przestępstwa będące samowolą budowlaną polegającą na budowaniu lub wybudowaniu obiektu budowlanego lub jego części, bez wymaganego pozwolenia na budowę lub bez zgłoszenia – to dwa lata pozbawienia wolności.

Decyduje sąd

O wysokości wymierzonej kary decyduje oczywiście sąd. Kara 2 lat pozbawienia wolności jest najwyższym wymiarem kary za te przestępstwa, a możliwe jest jeszcze za wymienione wyżej czyny nałożenie kary ograniczenia wolności albo kary grzywny. Organ prowadzący postępowanie w sprawie samowoli budowlanej jest zobligowany do powiadomienia prokuratora o prowadzeniu takiego postępowania (w zakresie samowoli budowlanej) oraz w stosunku do kogo to postępowanie jest prowadzone.

Sankcje administracyjne

Oprócz odpowiedzialności karnej inspektor nadzoru budowlanego ma także uprawnienia administracyjne.

Inspektorat nadzoru budowlanego dokonuje oględzin obiektu budowlanego, z tym że nie sposób przewidzieć, w jakim terminie te oględziny zostaną wykonane.

Zgodnie z art. 66. prawa budowlanego w przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany: może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia bądź środowiska albo jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, albo powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia, nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku. Decyzje te mają na celu usunięcie nieodpowiedniego stanu technicznego obiektu rozbiórki budowli. Nie będzie niczym nadzwyczajnym opatrywanie tych decyzji rygorem natychmiastowej wykonalności – zatem można je zaskarżyć, lecz wykonać należy je natychmiast.

Kolejnym uprawnieniem inspektora nadzoru budowlanego jest (zgodnie z art. 69 prawa budowlanego), w razie konieczności niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających. Do zastosowania, na koszt właściciela lub zarządcy, tych środków są upoważnione również organy policji i Państwowej Straży Pożarnej.

Ponieważ stwierdzony stan zagrożenia ludzi i mienia wymaga podjęcia działań natychmiastowych, nie jest możliwe w tym przypadku wydawanie decyzji administracyjnej, a jej miejsce powinno zastąpić pismo wzywające do podjęcia działań. W przypadku zaistnienia powyższych przesłanek możliwe są zamknięcie imprezy masowej i ewakuacja uczestników. Nie ma przy tym znaczenia, czy obiekt jest samowola budowlaną, czy nie, jednakże w przypadku samowoli budowlanej inwestor nie może bronić się stosownymi dokumentami bezpieczeństwa obiektu, gdyż ich zazwyczaj nie posiada.

Na koszt właściciela

W razie konieczności niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia organ administracji zapewni, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków, takich jak remont, naprawa czy nawet rozbiórka, które zlikwidują niebezpieczeństwo.

Ewa Bednarek-Wojtal, radca prawny z Kancelarii Prawnej Pactum